De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Welke straat is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Deze foto, die door Martin Ex werd ingestuurd, hield niet lang stand. Dit is bioscoop Nova aan de Prinsengracht, vlak bij de Leliesluis (#61) over de Prinsengracht en in de Leliegracht.

Ger Theuns was de enige met de oorspronkelijke naam van bioscoop Nova, namelijk Prinsen Theater. Lees meer daarover (pag.96).
Diverse deelnemers lazen de vraagstelling niet en vergaten de naam van de brug te melden.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharm Maaike de Graaf, Robert Raat, Wim Huissen, Adrie de Koning, Anna Denekamp, Kees Huyser, Gerda van Duuren, Minne Dijkstra, Otto Meyer, Fred Houthuijs, Hans van Noort, Gerard Beerman, Jos Mol, Fanta Voogd en Hans van Efferen.

Tussen de familiefoto's vond Ria Scharn een foto van haar oom en tante. Na enig puzzelen stelde ze vast dat dit in Amsterdam is. De foto is gemaakt in de 30-er jaren. Aan u de vraag:

Waar staan oom en tante van Ria?

Bij welk gebouw hoort de ruiter of het torentje in de achtergrond?

Laat het ons weten via deze link

De stoomdrukkerij van Roeloffzen & Hubner stond op de Nieuwezijds Voorburgwal 187 (nu: 225). Hierboven de complete prentbriefkaart waarop te zien is dat bij deze drukkerij het Nieuws van den Dag werd gedrukt. Later kwam daar ook De Telegraaf bij. U weet nu waarschijnlijk wel welk gebouw ervoor in de plaats kwam?

Prentbriefkaart: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Fons Baede, Kees Huyser, Otto Meyer, Adrie de Koning, Maaike de Graaf, Gerard Beerman, Jos Mol en Hans van Efferen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Een smal straatje in hartje Amsterdam, afgesloten door een tamelijk groot gebouw. De vragen zijn:

Welke straat?

Welk groot gebouw aan het eind?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Ook bij deze foto hebben we weer ingegrepen om het geen weggevertje te maken. We kijken hier naar Damrak 84 op de hoek met de Zoutsteeg. Daar stond hotel-café-restaurant Stadt Düsseldorf, voorheen het Wapen van Medemblik. Ook de opzichtige wisselbank aan de andere kant van de Zoutsteeg hebben we verduidterd, alleen het uithangbord Wechselstube bleef in beeld. Het nog steeds bestaande smeedijzeren bovenlicht met firmanaam Arnold Gilissen (de naam is vervangen door Starbuck) hadden we eveneens verwijderd. Met het gevolg dat het aantal goede oplossing beperkt bleef. En toch is dit het hart van Amsterdam.

Foto: Jan van Dijk, bron: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke huijser, Arjen Lobach, Ria Scharn, Han Mannaert, Kees Huyser, Harry Snijder, Adrie de Koning, Hans Goedhart, Eric-Jan Noomen, Jos Mol en Hans van Efferen.

Niet moeilijk deze week. De vraag is simpel:

Welke straat is dit?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Zo zie je maar..., haal de Mozes en Aäronkerk weg en je houdt een anoniem stukje Amsterdam over. Dit was gewoon het Waterlooplein, ofwel de gedempte Leprozengracht.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Harry Snijder, Ria Scharn en Hans van Efferen.

Deze week maar liefst twee verzoeken om hulp. De eerste van Otto Meyer, die op/aan het Waaggebouw een object tegenkwam waar niemand in het gezelschap iets mee wist te beginnen. Wat is dit voor iets? Je zou kunnen denken aan een (wel heel ontoegankelijke) brievenbus, ware het niet dat het "ding" op dik twee meter hoog zit ingemetseld. Wetende dat een baksteen meestal rond de 22 cm breed is, meet het geval ongeveer 20 cm breed.

Weet u wat dit is?

Laat dat ons dan via deze link weten.

Dit is een Street View van vorig jaar, waarop het object op de ONO-wand te zien is. Het lijkt dat het sindsdien op z'n minst schoongemaakt en opnieuw ingemetseld is. Het is dus geen flutding uit een vroeger verleden maar heeft wel degelijk een of andere functie.
Als het gebouw niet 5¼ eeuw oud was zou je aan spouwventilatie kunnen denken.

Otto heeft opgeschept dat hij dat probleem wel even via dit digitale weekblad zou weten op te lossen. Dat laat u toch niet op u zitten??

En dan een vraag van Wim Huissen. Dit is een foto van het dameshandbalteam van de Maggifabriek aan de Haarlemmerweg. In dat team zat Wim's tante Tiny. Ze zijn hier eind 50-er jaren op bezoek bij een tegenstander, ergens in Amsterdam.

Bij welke sportclub is het team op bezoek of waar is het terrein?

Laat dat ons dan via deze link weten.

't Huys van de notaris Christiaan van Orsoij aan 't Kamperhooft.
Dit staat als bijschrift bij deze afbeelding in de Beeldbank. Een groot aantal mensen dat reageerde op deze hulpvraag van Arjen Lobach was het er over eens dat dit een onjuist bijschrift is. Er is één Christiaan van Orsoij bekend en die was koopman. Het is daarom waarschijnlijker dat Van Orsoij een bezoek bracht áán een notaris op het Kamperhoofd. In elk geval komt er geen Van Orsoij in het register van notarissen voor.

Er kwamen diverse reacties, met name over de figuur Christiaan van Orsoij. Deze familie woonde haar hele leven op een kluitje aan de Binnenkant, Buitenkant en IJgracht. De naam Christiaan ging bijna een hele eeuw over van vader op zoon, zodat we niet eens precies weten welke bedoeld is.
Alle reacties zijn doorgestuurd naar Arjen en die was het meest blij met de suggestie dat het om het huis Geldersekade 2 ging. Dat is het hoekhuis dat aan de achterkant aan de Oudezijds Kolk grenst en aan de zijkant (met enige fantasie) aan het Kamperhoofd (zie foto links, het pand achter de boom). Dat is nu een nieuw gebouwd pand met ronde gevel, maar op de foto ziet u nog het oude, met in het midden een deur en aan weerszijden een hoog raam. De huizen aan de overkant van de Kolk zijn dan weer beroerd weergegeven op de tekening; veel te ver weg! Het hoekhuis daarvan, nu Prins Hendrikkade 93, geeft echter de doorslag.

Ook al kloppen de ramen van geen meter met de werkelijkheid, de dakrand met de verhoogde gevel aan de PHkade is zó typerend dat er geen twijfel mogelijk lijkt.
Op de foto hiernaast is die gevel beter in beeld gebracht; daarna is die nog gewijzigd en die situatie kunt u vandaag waarnemen.

Arjen Lobach bepaalde dat Ria Scharn het meest volledige verhaal vertelde en ook het huisadres benoemde. Dat doet niets af aan de stroom van gegevens over de familie Van Orsoij en de eind 18de eeuw actieve notarissen in die buurt.

Dank aan Carol de Vries, Harry Snijder, Ria Scharn, Paul te Bokkel en Anneke Huijser. Waar zo'n wrakke tekening al toe kan leiden...

Tekening en foto's: Stadsarchief Amsterdam

Wij krijgen met enige regelmaat oplossingen van oude quizvragen binnen, waarvan de uitslag allang gepubliceerd is. Dat heeft echt geen zin; die oplossingen - goed of niet - komen om hopelijk begrijpelijke redenen toch niet meer in aanmerking om vermeld te worden of mee te tellen voor de statistieken.

Polanenstraat

Ik was een jaar of negen en ik zwierf vaak door de Polanenstraat
Omdat je via deze straat ook wel van school naar huis toegaat
Ik nam die route graag en dat had ook een puur private reden
Ik wilde mij bij de etalage van de feestwinkel nogal eens gaan vertreden

Achter de ruit daar lagen namelijk schitterende snuisterijen
Dierenmaskers, fopbonbons, pruiken, voor bruiloften en partijen
Doosjes schmink en plasjes kots en afgesneden duimen
Of pilletjes voor in een drankje zodat de boel ging schuimen

Maar wat de meeste indruk op mijn persoontje maakte
Dat waren de koffiemokken en de uitgestalde kaarten
Bedrukt met vlotte dametjes, van die mooie slanke naakte

Hun kleine roze borstjes verschijnen zelfs nu nog in mijn dromen
Die kleine frêle muzetjes, zij ademden een leven zonder zwaarte
Ik zou in die Polanenstraat best nog eens willen komen

Bij mijn zoektochten in de Beeldbank kom ik vaak de prachtigste plaatjes tegen, die ik heel graag een keer als quizfoto zou willen insturen. Helaas zijn er veel foto’s die met Google heel simpel te achterhalen zijn en daardoor niet bruikbaar als raadplaat van de week. Deze foto bijvoorbeeld: weer een van Jacob Olie, want het zijn met name zijn foto’s die via Google heel makkelijk te vinden zijn. Een plein met plantsoentjes, een straat op de achtergrond, tramrails en een op zijn gemak rondsnuffelend hondje. Niet zo eenvoudig om meteen te zeggen waar dit is. Kijken we naar de Haarlemmerdijk, de Leidsestraat of de Utrechtsestraat?

Het duurt even voordat je bedenkt dat de Weesperstraat er vroeger net zo uitzag als die zojuist genoemde straten. Een lange tamelijk smalle winkelstraat waar de tram doorheen reed. De foto is genomen in 1901 en over de Nieuwe Achtergracht ligt nog een smalle ophaalbrug. Het Weesperplein was een van de grote wagenpleinen van Amsterdam die aan het eind van een belangrijke invalsweg lagen, in dit geval de weg vanuit Weesp en Utrecht. Hier konden de koetsen en paarden gestald worden en vrachten worden overgeladen vanuit de grote transportkoetsen die het stadsbestuur liever niet door de stad zag denderen. Ook in die tijd waren er maatregelen nodig om het verkeer in goede banen te leiden. Lees voor uitgebreide informatie over deze pleinen het PDF over De Grote Wagenpleinen van de Derde en Vierde Uitleg.

In 1843 deed de trein zijn intrede en werd Station Weesperpoort aangelegd, het beginpunt van de Rhijnspoorweg die via Utrecht naar Arnhem liep. Het was, na Station Willemspoort bij het Haarlemmerplein, het tweede station van Amsterdam. In 1880 kwam daar het station van de Gooische Stoomtram bij dat de verbinding onderhield met diverse plaatsen in het Gooi met Hilversum als eindpunt. In de volksmond werd die tram de Gooische Moordenaar genoemd naar de vele ongelukken die ermee plaatsvonden. Een beetje vergelijkbaar met de Amstelveenlijn tegenwoordig.

Het Weesperplein was dus een belangrijk knooppunt in de verbindingen van en naar Amsterdam. Na het doortrekken van de spoorlijn naar het Centraal Station verloor Station Weesperpoort zijn betekenis en werd het in 1939 gesloopt. De Gooische Stoomtram werd vervangen door een busdienst. De oorlog sloeg grote gaten in de Weesperstraat en omgeving, waar van oudsher veel joden woonden. De woningen werden door de Amsterdammers, op zoek naar brandhout, leeggesloopt en na de oorlog bleef er een vervallen buurt over. Het leek het stadsbestuur een goede zaak om hier een mooie brede toegangsweg richting Centraal Station aan te leggen.

Hoe dat heeft uitgepakt kunnen we nu nog steeds zien. Een lelijke troosteloze racebaan snijdt de buurt hier in tweeën. Met de aanleg van de metro in de jaren zeventig, die een nog veel grotere ravage aanrichtte, groeide ook de weerstand onder de Amsterdammers tegen deze verwoestingen. Tenslotte ontaardde die in complete veldslagen in de Nieuwmarktbuurt. Het stadsbestuur begon in te zien dat er blijkbaar niet veel draagvlak was voor dit soort snelwegen door de stad en de weg buigt nu bij het Mr. Visserplein af richting IJ-tunnel, waardoor godzijdank de rest van het traject gespaard bleef.    --Ria Scharn

Knallende lopers - door Jos Mol

Het woord loper kent vele betekenissen waaronder een schaakstuk, een smalle strook vloerbedekking, tafelloper (smal tafelkleed dat de tafel voor een deel bedekt) en een sleutel die op meerder sloten van de voordeur of op sloten van meerdere voordeuren past. Vroeger liep zowat iedereen met zo'n sleutel te sjouwen. Er zijn twee soorten lopers te onderscheiden. De zojuist besproken voordeur loper (foto links) en in hotels hebben de gasten een sleutel die alleen op hun deur past en het personeel heeft er een die op alle deuren past, een zogenaamde moedersleutel.

Waar werden lopers ook wel voor gebruikt?
Lopers werden door de straatjeugd ook gebruikt om er, hoe kan het ook anders, een partij herrie mee te maken. De klassieke huissleutel-loper bestond uit een lange holle buis die aan één kant open was (de cilinder). Uit de gereedschapskist werd een spijker gezocht die nét, zonder veel kracht, in de cilinder paste. De spijker werd zodanig afgezaagd, aan de puntige kant, dat er nog 1 á 2 cm van de spijker zichtbaar bleef indien de spijker volledig in de cilinder stak. Je vulde nu voor een deel de cilinder van de loper met luciferskoppen of ander explosief materiaal, zoals bijvoorbeeld klappertles afkomstig uit een klapperpistool.Daarna werd de loper voorzichtig afgesloten met de spijker. Tenslotte werden sleutel en spijker met elkaar verbonden middels een stukje stevig touw. Het geheel werd nu met grote kracht tegen de muur geworpen, zodat de spijker zich in de luciferskoppen boorde. Een geweldige knal was het gevolg! Je kon ook de sleutel-spijker combinatie verticaal omhoog gooien en hem op de spijkerkop laten neerkomen, met weer een geweldige klap als resultaat. Het stukje touw zorgde ervoor dat sleutel en spijker terug te vinden waren voor een volgende klap! Dat dit niet geheel zonder gevaar was, zal duidelijk zijn!!
Veel later werden deze ''explosieven'' meer gestroomlijnd, zoals op de foto te zien is. Ze heetten toen 'raketjes' of 'cap bombs'. Maar van de sleutel-spijker combinatie schijnt niemand iets af te weten. 

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Het item van vandaag en dat van vorige week hebben we verwisseld. Eerder dan de herdenking van 25 jaar Ons Huis op 10 mei 1917 was op zondag 6 mei de herdenking van 50 jaar scheepswerf 't Kromhout aan de orde.
Eigenlijk bestond deze scheepswerf aan de Nieuwevaart al sinds 1757. Er werden kleine houten schepen gebouwd tot het ijzeren schip zijn entree maakte. Toen de orders wegvielen stopte de werf zijn activiteiten en nam vader Goedkoop de onderneming over voor zijn zoon Daniël Goedkoop jr. Die heropende de werf op 6 mei 1867, samen met zijn zwager Johannes Kloos.

Goedkoop (1850-1929) en Kloos waren mannen van de "nieuwe techniek" en zij begonnen eerst ijzeren en daarna stalen scheepjes voor binnen- en kustvaart te bouwen. Vanaf 1873 stond Goedkoop er alleen voor en maakte werk van de modernisering van het bedrijf. Het jaar erop liet hij een stoommachine installeren die diverse gereedschappen zou aandrijven, zoals boor-, zaag-, knip- en ponsapparaten. Er werd een tweede helling ingericht met stoomaandrijving en in 1888 plaatste hij een overkapping boven de hellingen. Het aantal personeelsleden verdrievoudigde bijna tijdens deze eerste periode.

Daniël Goedkoop jr maakte naam als ondernemer. In 1894 werd hij (dringend) verzocht het directeurschap van de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij over te nemen. Scheepswerf 't Kromhout deed hij over aan zijn toen 20-jarige zoon Daniël Dzn die vijf jaar later zijn jongere broer Jan in de zaak opnam. Dat was de echte techneut van de familie. Jan Goedkoop ontwikkelde op het juiste moment - toen de stoomaandrijving op schepen vervangen werd door andersoortige motoren - een 12PK petroleummotor, die de naam Kromhout wereldroem zou brengen. Bron: Jaap Haag voor Ons Amsterdam

Lees meer via de site van het Kromhout-archief

Woensdag 16 mei 1917 - Pierre J.H. Cuypers wordt 90 jaar. Op die dag vindt een huldiging in zijn geboortestad Roermond plaats, waarvan de foto hiernaast een beeld geeft. Naast de stoel staat Cuypers' kleinzoon Michel. De foto werd in Het Leven geplaatst.
Ook in Amsterdam werd Cuypers gehuldigd en wel op zaterdag 19 mei 1917 in de nieuwe Rembrandtzaal van "zijn" Rijksmuseum. Ook die huldiging kreeg een Limburgs tintje, door het voorzitterschap van de feestcommissie, de Commissaris der Koningin (dat heet: Gouverneur) van Limburg Jhr. Mr. Ruys de Beerenbrouck.
De minister van Binnenlandse Zaken liet zich met pijn in het hart verontschuldigen en stuurde zijn referendaris. De voorzitter van de commissie bood Cuypers een album aan met alle lofzangen nog eens op papier, de namen van allen die tegenwoordig waren, een opsomming van alle gemeenten in Nederland waar bouwwerken van Cuypers stonden en afbeeldingen van 75 van de belangrijkste ontwerpen van de bouwmeester.

Lees meer in De Tijd van 19 mei 1917

Foto: Spaarnestad

Met dank aan Maaike de Graaf voor het speurwerk.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave