De snelste met het goede en meest complete antwoord op de opgave van vorige week was Rob Wagenaar. Van hem komt dan ook de nieuwe opgave. Die bevindt zich buiten de standaard quizgrens Singelgracht. De vraag is:

Weet u waar dit is?

Oplossingen via deze link

Foto: Photomuseum

U zou zich Rob Wagenaar nog kunnen herinneren als beheerder van het Photomuseum. Als voorloper van de huidige rubriek "Hulp gevraagd" hebben wij hem met enkele foto's op weg geholpen om ze juist te omschrijven.

Photomuseum.nl is een site met een uitgebreide collectie 19e eeuwse fotografie, met de nadruk op Nederlandse stads- en dorpsfotografie, uit de verzameling van Rob Wagenaar.  Natuurlijk staat er veel Oud- Amsterdam op. Als u ook op deze site wilt meedenken dan graag. Aanvullingen correcties en wetenswaardigheden over getoonde locaties, gebouwen of mensen zijn meer dan welkom via info@photomuseum.nl

Drie huizen die heel bekend en vertrouwd zijn, als ze maar in een veel getoonde afbeelding voorkomen. Geïsoleerd zoals op deze foto blijkt het een stuk moeilijker. We zien hier de Prins Hendrikkade 28-29-30. Links zien we de ingang van de Ramskooi en rechts is net buiten beeld de Martelaarsgracht. Er zijn een aantal zaken die een datering mogelijk maken. Het is na 1879 want de huisnummer Texelsche kade 19-20-21 werden toen Prins Hendrikkade 28-30. Alle drie de huizen zijn hotels geworden. Voorheen was alleen in het linkerhuis een logement. De kroeg rechts draagt de naam Hotel Spoorzicht, wat betekent dat het Centraal Station al open is (dus ná 1889). Er liggen al tramrails in de straat maar nog geen bovenleiding, dus is dit vóór 1903. Ter gelegenheid van de opening van het CS stelt de AOM in 1889 een korte paardentramlijn Dam-Prins Hendrikkade in.
De Ramskooi roept herinneringen op aan de middeleeuwse processie die nu bekend is als de Stille Omgang. De oorspronkelijke route ging van Kalverstraat en Nieuwendijk via deze Ramskooi naar de Nieuwebrug om daar over te steken naar de oude zijde en de Oude Kerk. De Ramskooi was, zolang de eerste Haarlemmerpoort en Martelaarsgracht de stadsgrens vormden, de laatste verbinding van Nieuwendijk naar Texelsche kade.

Dit is die overbekende foto van de Texelsche kade. De maker is waarschijnlijk A.T. Rooswinkel en zijn foto is ontelbare malen gebruikt voor prentbriefkaart, kabinetfoto, edg.
De drie huizen van de quizfoto staan in het midden, tussen Martelaarsgracht en Ramskooi. De Martelaarsgracht is dan nog niet gedempt en de brug erover is de Spaarndammerbrug. Dat was lang een ophaalbrug maar hier al een stenen vaste brug geworden. Dat was in het kader van de nieuwe verkeersweg, de Prins Hendrikkade, van Nieuwe Haarlemmersluis tot Rapenburgersluis.

Beide foto's Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Rob Wagenaar, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Carol de Vries, Anna Denekamp en Otto Meyer.

Maaike de Graaf vond deze foto in de Beeldbank en vroeg zich af of iemand onder de deelnemers iets van de bebouwing herkent. Ook de Beeldbank geeft geen uitsluitsel.

Weet u waar deze foto gemaakt werd?

Laat het ons weten via deze link

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

En opnieuw was dat smullen, dit vraagstuk dat Pieter Klein opwierp. Een uitdaging die dankbaar aanvaard werd door een groepje deelnemers. Dat dit gebouw een beetje groot was voor de sluiswachter was voor iedereen duidelijk. De PW-kaarten en de kranten brachten de oplossing: dit is het verenigingsgebouw "De Eenheid" van de werkliedenverenigingen van scheeptimmerlieden, scheepsbeschieters en metaalbewerkers. Op 1 januari 1898 komt de vrijetijdsvereniging "Samenwerking" met De Eenheid overeen dat zij hun gebouw voor de activiteiten van Samenwerking mogen gebruiken. Arjen Lobach weet te vertellen dat het op zaterdag 15 januari 1898 werd ingewijd met een concert. Behalve klassieke concerten worden er allerlei clubs en lezingen georganiseerd. Samenwerking onderhoudt banden met de gelijkgestemde vereniging Ons Huis. Het verenigingsgebouw wordt eind 1919 ontruimd als Samenwerking verhuist naar de Plantage Franschelaan 14 (H.Polaklaan).

Alle foto's en de kaart: Stadsarchief Amsterdam

In 1920 wordt het gebouwtje in gebruik genomen door de Dienst Riolering en Bruggen. In 1926 wordt het gebouwtje gesloopt. Van deze sloop komt de krantenfoto van Pieter, waarop het gebouwtje al in verregaande staat van onttakeling staat. De sloop is mogelijk vooruitlopend op de voorgenomen verwijdering van de sluiskolk van de West-Indische schutsluis. Ook de landhoofden, waarop o.a. De Eenheid staat, worden verwijderd en dat betekent ook het einde van de openbare lagere school "Zeemanshoop" op de hoek Rapenburgergracht. Voor dit werk afgerond is, is de Tweede Wereldoorlog uitgebroken.

N.B. Een foto met een reclamebord waarop bier per glas wordt aangeprezen (links) hebben Harry Snijder verleid te denken dat er een café in het gebouwtje was gevestigd. Wij hebben daarover niets gevonden en dat er onder de vlag van Samenwerking een café werd gedreven lijkt wat onwaarschijnlijk. Maar er staat toch echt zoiets als "...ier ... t per glas". De suggestie van een horeca-etablissement wordt dus ondersteund door de reclame maar zal eerder een onderdeel van de actiiviteiten van Samenwerking geweest zijn.
Ook de suggestie van Adrie de Koning dat er een stoomspinnerij en touwslagerij in gevestigd geweest is, kon niet bevestigd worden.

Goede oplossingen (met vermelding van De Eenheid en/of Samenwerking) kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Jos Mol en Eric-Jan Noomen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Art Nouveau in Amsterdam. Veel zult u dat niet tegenkomen.

Weet u waar dit huis staat?
Huisnummer?

We hebben weer een tekst geblurrd die er een weggevertje van hadden gemaakt.

Weet u wat voor tekst er op de band tussen de verdiepingen staat?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het merendeel van de vragen was snel beantwoord. De fotograaf staat op het Waterlooplein en kijkt door de Houtkopersdwarsstraat (en Uilenburgersteeg) naar de Houtkopersburgwal. De huizen in de verte kwamen bekend voor; velen herkenden het beeld dat op de foto links te zien is. Het zijn de paar huizen (Houtkopersburgwal 4-7) die op de kop van het huizenblok met rug-aan-rugwoningen tussen Batavierstraat en Uilenburgerstraat staan.

Maar dan..., wat is er aan de hand dat er zo'n mensenmassa op de been is? Enkele deelnemers vonden de foto in de Beeldbank en noteerden de datum waarop de foto gemaakt werd: 27 april 1912. Geen feestdag maar het is wel een zaterdag, dus sabbat. Zeer ongebruikelijk dat er dan marktkramen staan. Volgens Rob Snijders, webmaster van JoodsAmsterdam.nl zou zelfs een afvallige jood het in die tijd niet in zijn hoofd halen om de buurtbewoners te tarten door op sabbat handel te drijven. Een gelovige jood geeft op die dag geen geld uit; als er toch ergens betaald moet worden komt men de dag ervoor of erna afrekenen. Er gaat zeker geen geld door zijn handen. Anderzijds, stelt Anna Denekamp, zijn op de foto de meeste mensen, ook de kinderen, netjes uitgedost; geen werkdag dus.
Er kwamen ook suggesties dat dit een van de druk bezocht zondagse markten in de Jodenbuurt was. Die strekten zich van het Waterlooplein uit over inderdaad deze Houtkopersdwarsstraat, de Jodenbreestraat, de Uilenburgersteeg en -straat, Houtkopersburgwal en Oudeschans. Daar geeft bovenstaande prentbriefkaart een beeld van. De tenaamstelling is hier niet juist; de markt wordt hier gehouden op de Zwanenburgwal, zoals dit stukje tussen Joden Houttuinen en Waterlooplein heette. Er werd wel degelijk óók op de Oudeschans zondagsmarkt gehouden. Opvallend is de vergelijkbare drukte, veel drukker dan een normale door-de-weekse markt.
Het is een beetje koffiedik kijken, maar het zou kunnen zijn dat dit niet een zaterdag maar een zondag betreft en dat de netjes aangeklede mensen geen joodse buurtbewoners maar christenmensen die de zondagsmarkt bezoeken. Bovenstaande kaart komt uit de collectie van Roeland Koning.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Anna Denekamp, Hans van Efferen en Ria Scharn.

Carol de Vries kwam aan een serie nieuwbouwhuizen in een oude wijk deze "gevelversiering" tegen. Het bleken hijsbalken te zijn.

In welke straat zijn deze eigenzinnige hijsbalken te vinden?

Uw oplossing graag via deze link

Nu zijn we werkelijk benieuwd of deze balken ook in andere straten zijn toegepast. Dat zal blijken uit uw antwoorden.

Foto: Carol de Vries

Als je de foto goed bestudeerde zag je helemaal links een ophaalbrug in beeld komen. De conclusie dat dit de Magere brug moest zijn lag niet ver. We zien hier het begin van de Nieuwe Prinsengracht met de huisnummers 1-7. Het dubbele pakhuis op nr. 3-5 (Wysselmunde, Ao 1735) is tegenwoordig omgetoverd tot appartementen-gebouw. Het hele rijtje staat er vandaag nog precies zo bij, alleen is nr. 5 nu witgekalkt. Met rode luiken, dat dan weer wel.

De foto is gemaakt door Jansen (voornaam onbekend) en komt uit de collectie Leenheer/Martelhoff/Jansen; bron Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Arjen Lobach, Hans Goedhart, Hans van Efferen en Ria Scharn.

Harry Snijder herkende onze zogenaamde toren met twee wijzerplaten en corrigeerde: dit is de toren van de behangselfabriek van Rath&Doodeheefver aan de Duivendrechtsekade. Daarop voortbordurend kwam Arjen Lobach tot de slotsom dat dit een schuur op de werf van het Bureau Monumenten Zorg aan de Wenckebachstraat 58 was. Later bevestigde Harry dat ook, na onderzoek. De foto werd niet gemaakt omdat de schuur bij voorbaat monumentwaardig geacht werd, maar gewoon omdat het die op de eigen werf was. Daar kwamen meerdere schuren te staan die in aanmerking komen; om te bepalen welke dit werd hebben we een bouwkundige nodig.

De verlossende antwoorden kwamen van Harry Snijder.

Alle foto's: Stadsarchief Amsterdam

Geen oplossing van deze foto. Dit schreven we vorige week. Toen bedacht EJN dat dit toch wat magertjes was, had een ingeving, pakte de fiets en stelde vast dat dit Oudezijds Achterburgwal 201, hoek Rusland is. Het pand staat er vandaag keurig gerestaureerd bij. Alle lof voor EJN, Volgens ons schuilt achter dit synoniem EJN Erik-Jan Noomen. Hebben we dat goed gegokt?

Controleer nog even via deze link

De oplossing kwam uiteindelijk toch nog van EJN.

Iedere week doe ik mee aan het oplossen van de quizfoto’s  in dit Digitale Weekblad. Ik probeer ze allemaal op te lossen, maar begin natuurlijk met die van ‘de snelste’. Heerlijk rondneuzen in de Beeldbank om de oplossing te vinden en daarbij kom ik menig prachtig plaatje tegen. Die bewaar ik dan om te gebruiken als ik af en toe een keertje zelf de snelste ben. Op een gegeven moment werd ik erop gewezen dat een bepaalde foto niet gebruikt kon worden, omdat men die via Google onmiddellijk zou kunnen plaatsen. Deze mogelijkheid kende ik nog niet en het is jammer dat die bestaat, want zo blijven hele mooie raadplaatjes ongebruikt liggen. Ik heb nu het plan opgevat de komende weken er een aantal de revue te laten passeren, want ze zijn te mooi om in het bewaarbakje te blijven liggen.

Om te beginnen deze foto die gemaakt is door Jacob Olie, waarschijnlijk vanuit het huis van zijn halfbroer Carel Gustaaf Olie, eigenaar van Werf De Reus die op de Grote Bickersstraat nummer 4 gevestigd was. We zien hier brug 312 over de Eilandsgracht met aan de overkant de Haarlemmer Houttuinen. Dit beeld is compleet verdwenen. Vanaf 1872 werd hier het spoor naar Haarlem aangelegd en een viaduct verstoorde  vanaf die tijd de blik op de Buiten Oranjestraat aan de overkant.

Na de latere spoorverdubbeling verdween ook de brug en werd het stukje Eilandsgracht tussen de Haarlemmer Houttuinen en het Bickerseiland gedempt. De aardige huizen links en rechts van de Buiten Oranjestraat zijn helaas allemaal verdwenen en vervangen door fantasieloze nieuwbouw.

Hiernaast de plattegrond van de situatie die Olie op de foto vastlegde. Nr.42 geeft de Eilandskerk aan.

Jacob Olie maakte deze foto van de Grote Bickersstraat 2 – 6 (vrnl) met in het midden  Werf De Reus en stond daarvoor aan de overkant op de Haarlemmer Houttuinen. Rechts zien we weer de brug naar de Buiten Oranjestraat. Vermoedelijk is de eerste foto gemaakt vanaf de bovenverdieping van het lage huisje op nummer 4.

Tegenwoordig ziet het er hier heel wat minder romantisch uit. Het lelijke spoorwegviaduct (onder) snijdt het Bickerseiland volledig af van de stad.

--Ria Scharn

Door een misverstand is een deel van de tekst en de foto's vorige week weggevallen. Wij halen dat later in.

Frank Lucas stelde ons gerust over de verblijfplaats van de originele gevelstenen van beide panden van Hendrick de Keyser op de Nieuwmarkt 19-21. Die zijn ingemetseld in de zijmuur naast de zij-ingang van het Burgerweeshuis in de Sint Luciënsteeg. Gezellig tussen een hele collectie andere gevelstenen die dreigden te "verwezen". Frank stuurde ons vier links naar:
1. Sint Andries origineel, nu St.Luciënsteeg
2. Sint Jacobus origineel, nu St.Luciënsteeg
3. Sint Andries replica, nu Flesseman
4. Sint Jacobus replica, nu Flesseman
met bijbehorende verhalen wat ze voorstellen.

ussen mijn tiende en mijn twintigste had ik na school of in de vakanties allerlei baantjes. In Amsterdam had je diverse krantjes. De bekendste waren de Echo en het Wierings Weekblad. Om geld te verkrijgen en om van de straat te zijn (o nee om juist óp de straat te zijn!☺) ging ik de Echo bezorgen in de Bestevaerstraat en omgeving. Dat liep prima, alleen die zware tassen aan je fiets maakten het werk wat zwaarder en met vorst glibberde je soms bijna van de afgesleten steile trappetjes.Ik herinner me dat ik niet altijd trouw was met de bezorging. Eind december gaf je de mensen een visitekaartje met een nieuwjaarsgroet erop; dan kreeg je een extra centje. De straat waar ik het slechtst bezorgde, leverde nog de meeste muntjes op. Ik ging later werken bij de PTT-brievenbesteldienst. Zeer vroeg in de ochtend zat ik op het postkantoor op het Bos en Lommerplein brieven op volgorde te leggen en van elastiekjes te voorzien en dan erop uit! In de vroege middag volgde een tweede bestelronde maar die bestond uit erg weinig brieven. Ik reed met mijn brommer over de stoepen van de Orteliuskade en frommelde snel die paar brieven die nog moesten in de brievengleuf en racete daarna naar het Jan van Galenbad om met mijn kornuiten te zwemmen en te beesten.
Het was een leuke tijd en je maakte grappige dingen mee.
Zoals pakjes of boekwerken van postorderbedrijven die men in het trapportaal liet liggen. Ze werden geweigerd omdat de bewoner zogenaamd niets besteld had.

Of die oudere mevrouw die de hele dag op mijn komst wachtte en dan van vier hoog naar beneden riep of ik al een brief van haar zoon uit Australië had. Bij de V&D in de Kalverstraat zat ik in de bezorgdienst en soms in het magazijn onderin het gebouw. Een Volkswagenbusje werd volgepropt met allerlei apparatuur zoals wasmachines e.d. Daarna zat ik ingeklemd tussen twee V&D-bezorgers of ergens achterin het busje een apparaat rechtop te houden. Soms moest je op driehoog-voor zijn, in de Jordaan, met een grote wasmachine. Dat was nog een hele puzzel, drie keer een tree omhoog en dan weer twee omlaag en opletten of je niet een stuk muur meenam. Ik leerde op de inpakafdeling welke soort papier je moest gebruiken en hoe je touwtjes om een pakket moest knopen. Ik doe dat nog steeds op die manier. In het magazijn moest ik ook spullen tellen of dingen bij elkaar voegen. Ik zat daar met een vreemde snuiter die de horloges en wekkers moest tellen en in laatjes stoppen. Hij is een keer betrapt bij het ontvreemden van een klokkie. Later werkte ik een tijd bij het grote verhuisbedrijf Büch in de Frans van Mierisstraat waar de zwaardere vrachtjes toen al op liftjes gingen maar ik was als jongste bediende natuurlijk de sjaak en moest dozen en spullen met de hand naar boven en beneden dragen.
Van die dingen!

-Wordt vervolgd

Bij de foto's:

1. De bezorger

2. Postkantoor Bos en Lommerplein

3. Vroom & Dreesmann aan het Rokin / Kalverstraat

4. Verhuizer Büch

... en behouden voor de sloop. Vorige week heeft Han Mannaert ons verteld over de stichting van deze vroege bebouwing aan de Egelantiersgracht. Vandaag het vervolg.

Vorige week zagen we dat de metselaar Barent Willemsz het perceel - dat vandaag het nummer 444 heeft - kocht en daarop in 1617 voor zichzelf en zijn gezin een woonhuis bouwde.

Het ging hem blijkbaar goed want, zoals we nu weten, kocht hij later ook het hoekerf (1623) en het daarachter gelegen erf (1623) in de Maagdelievestraat (thans 3e Egelantiersdwarsstraat 22). In eerste instantie gebruikte hij het hoekerf als opslag voor zijn bouwmaterialen en bouwde een kleine stenen schuur voor zijn gereedschap. Restanten hiervan werd later, bij de restauratie van het hoekpand, teruggevonden. Zoals we ook op die plaats bij funderingsherstel ontdekte, had hij daar ook een waterput gemetseld. Op de detailkaart van 1625 is e.e.a. duidelijk zichtbaar (links).
Zoals we in de archiefstukken vonden, lezen we dat Barent Willemz. ook het hoekperceel bebouwde met een woonhuis en ook daarna het erf in de 3e Egelantiersdwarsstraat met een hoog pand met sousterrain, Bel-etage en drie bovenwoningen, bereikbaar via een houten buitentrap.

Egelantiersgraft 1, nu Egelantiersgracht 442.
Wij Reijnier – en de Sailbrand Henz, schepenen in Amsterdam, oiconden en – dat voor ons gecompareert zijn—Burger – deze stede – en dat op den 9 januarij anno 1623: achtervolgende de ordonatie Coft zijnde bij executie deze stede vercoft si geweest Barent Willemsz. metselaar een Erv geleegen aen de noortzijde van de Egelantiersgraft – van zijn – Madalievestraat aan de oostzijde, -- Barent Willemsz met – westzijde, breet omtrent zestien voet, en de lange omtrent 35 voet, in alle schijne toebehoort hebbende Jacues van Louis bij den acte, voor de somma van driehondert guldens die de voorz. Barent Willemsz. te berde bracht, en de betaalt heeft, en de weder bekeert zijn. Den 26 Junij Anno 1635.

Tekening: L.W.R.Wenckebach ±1900; bron: Stadsarchief Amsterdam

Madalievestraat 2, nu 3e Egelantiersdwarsstraat 22.
Wij ---- dat ---- de 9 Januarij Anno 1623 vercoft is geweest ----- aen de westzijde van de Magdalievestraat geteekend met No.2: Belent ‘t Erve ---No.--: ----Barent Willemsz. ----- + ---- aen de westzijde, in de ---- aen de oostzijde, en de voor van ---- ± ---- en ‘t erv van Barent Willemsz. met ----in alle schijne dit --- toebehoort hebbende  Jaques van Louis, zijdenen voor de somma van tweehondertvijfs guldens, die de voorn. Barent Willemsz. met ---- te berde gebracht. Den 26 Junij Anno 1635.

Bij het archiefonderzoek, gedaan in 1981, bleek er een hiaat in de archieven te zijn tussen de periode 1623 en 1732. Volgens de archivaris van het GA ontstaan door een grote stadsbrand die een deel van de archieven heeft aangetast. Er is nadien geen nader onderzoek gedaan naar mogelijk nieuwe informatie.
We weten dus niet hoe het met Barent Willemsz. is gelopen. Uit het vervolgonderzoek blijkt dat hij getrouwd is geweest en kinderen had. Bij zijn overlijden is zijn bezit overgegaan naar zijn vrouw en kinderen en mogelijk kleinkinderen. De volgende (2e) acte uit 1732 werd gevonden.

Uit deze akte blijkt dat Marcius Hooft de zoon was van Marritje Barents die op haar beurt de dochter was van Anna Jans en Barent Willemsz, de bouwer van het pand. Het pand werd nu in z’n geheel voor ƒ1360,- verkocht aan Dirck van Alphen. Waarschijnlijk heeft deze het huis verhuurd aan Margareta Ruijsch, Weduwe van Barent...(?).  Vermeldt staat hier een hout huijs en huijs en kelder. We weten uit de Wijkkaart (Burgerwijk 45; links detail) van die tijd dat de huidige kruipruimte gebruikt werd als kelderruimte waar ook de brandemmers (in geval van brand) waren opgeslagen. Mogelijk was er een stoepplaat aanwezig. Vóór de restauratie was in de gevel nog een kozijn met luik aanwezig.
Dirk van Alphen was getrouwd met Elisabeth Groen. Zij hadden vier dochters; Jacoba, Marion, Rendrine en Willemina. Jacoba is getrouwd met Jan Lam. Bij overlijden van haar vader in 1739 heeft zij bij acte d.d. 16 sept. 1739, een ¼ part van het perceel verkregen. Jan Lam heeft bij acte d.d. 17 nov. 1756 ook het recht van een ¼ deel verkregen. 19 jan. 1758 is Jacoba van Alphen bij acte geheel eigenaar geworden.
Op 10 may 1784 verkoopt zij het pand (444) op een veiling aan Cristiaan Kitz voor ƒ1900,-. Het pand was op dat moment verhuurd aan een mr. Chirugijn. 

Uit de belastingkohieren kunnen we iets van de verdere geschiedenis van het pand 444 leren. Het wisselt een aantal malen van eigenaar. In 1792 bijvoorbeeld blijkt dat Barend Steenbergen te zijn. In dat jaar wordt de belasting fors verhoogd wat kan wijzen op een behoorlijke verbouwing en verbetering van het pand. In 1805 blijkt het verhuurd aan Hendrik Pols en in 1888-'89 in eigendom van een Christiaan Kits.

Tot zover het archiefonderzoek dat heeft plaatsgevonden. Niet alles sluit naadloos aan maar het geeft toch een overzicht van de geschiedenis van het pand. Waarschijnlijk is het pand in 1896 gesplitst in twee woningen daar er bij aanvang van de restauratie in 1969 een beschreven stootbord van de trap naar de eerste verdieping is gevonden. Helaas is deze met de - uitgesloopte - trap verdwenen. Tot aan de restauratie in 1969 zijn het twee woningen gebleven. Bij restauratie is het weer tot één woning teruggebracht.

 --wordt vervolgd

Op de foto de panden 442-444 in 1933-'34. Geen auto te zien, geen bootje in de gracht. De panden 446-448 zijn vervangen door "hoogbouw".

Karel I - door Jos Mol

Dit was een balspel, waarvan we meerdere versies kennen. De bekendste was een kaatsspel. Terwijl je twee ballen om en om tegen de muur kaatste, moest je allerlei opdrachten uitvoeren. Dat ging aan de hand van een versje:
Karel 1 brak zijn been (been optrekken)
Karel 2 sprong over de Zuiderzee (2 sprongetjes maken)
Karel 3 brak zijn knie (3 keer je knie aantikken)
Karel 4 dronk 4 glaasjes Amstelbier (4 drinkbewegingen maken)
Karel 5 sloeg zijn wijf (5 keer op je bil slaan)
Karel 6 kurk op de fles (keer klap op denkbeeldige fles geven)
Karel 7 stond te beven (7 over je hele lichaam staan rillen)
Karel 8 stond op wacht (8 keer salueren)
Karel 9 voeten vegen (9 veegbewegingen met één voet geven)
Karel 10 kon niet zien (met hand voor je ogen ballen)
En dus steeds doorgaan met de ballen tegen de muur. De opdrachten werden steeds moeilijker met een grotere kans om een bal te missen bij het kaatsen. Als dat gebeurde was je af, wanneer je het spel met meerdere meisjes speelde. Het was echt een typisch meisjesspel.

Diverse varianten
Van het versje waren natuurlijk diverse varianten in omloop. Sommige riepen bij 9: Karel 9 gaf de zegen. Was dat meer iets voor de Christelijke Scholen?
1. het versje hebben we ook wel eens bij het spel 'hinkelen' gehoord. Misschien dat er lezers zijn die dat nog weten en kunnen zeggen of het om hetzelfde versje ging. Reacties graag aan de redactie.
2. bij een andere variant gooide je een kleine bal tegen een muur en moest je tussen het opgooien en weer vangen van de bal een oplopend aantal keren in je handen klappen. Daartoe gooide je de bal zo hoog mogelijk om genoeg tijd voor het klappen te hebben. Het aantal keren klappen liep op van 1 tot 10.

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Er zijn onvoldoende inschrijvingen voor de tweede excursie op Oostenburg. De datum 24 mei a.s. vervalt dus en alleen op 26 april zal het eerste gezelschap aantreden. Zij hebben inmiddels bericht gekregen met een vaste afspraak.

Vrijdag 20 april 1917 - De Gemeenteraad besluit tot het aanleggen en verhuren van moestuintjes, maar niet zonder slag of stoot! In de veronderstelling dat dit een hamerstuk zou zijn had wethouder Vliegen (PW) de pachters van het beoogde terrein al de pacht opgezegd, het terrein geploegd, geëgd en bemest, gegadigden uitgenodigd zich te melden en zaaigoed en gereedschap aangeschaft. Na het besluit kon meteen met de uitgifte begonnen worden. Dat schoot een flink deel van de raadsleden in het verkeerde keelgat. B&W stelde de Raad voor een fait accompli. Dat was in flagrante strijd met de Gemeentewet!

Op de tekening: belangrijkste opponent in de Raad: Van Walraven Bossevain

Tijdens de zitting kreeg B&W, i.c. wethouder Vliegen, er flink van langs. Het opzeggen van de pacht was niet netjes gegaan. B&W had de pachters voorgehouden dat de grond nodig zou zijn voor stadsuitbreiding en dat was een leugen. Ook werd ingebracht dat het rendement van de beschikbare grond veel groter zou zijn als dat door vakkrachten bewerkt zou worden. Staande de vergadering wist een raadslid te melden dat een boer een overeenkomst met de Gemeente wilde maken het terrein met aardappelen te beplanten tegen een vooraf vastgestelde (lage) kg-prijs. Het ergst van alles vonden raadsleden het onnodig zoveel haast te maken terwijl het seizoen al als verloren beschouwd moest worden. Veel te laat om nog iets van dat land te oogsten.

Op de foto: wethouder W.H.Vliegen

Ook uit onverwachte hoek kwam kritiek op de voortvarendheid van de wethouder, bij monde van raadslid en partijgenoot De Miranda. Die vreesde voor slechte opbrengsten door dat geneuzel van stadse mensen en maakte zich zorgen dat de Nederlanders, die nu al bekend stonden als de Chinezen van Europa, direct de Idioten van Europa zouden worden.
Vliegen verdedigde zich door in herinnering te brengen dat de regering alle gemeenten had aangemoedigd de voedselproductie te verhogen en dat de daarvoor aangestelde Heide Maatschappij de gemeenten opmerkzaam had gemaakt op de mogelijkheid van volkstuintjes, zodat de hongerenden zelf hun voedsel konden verbouwen. Vliegen was zo beledigd over de felle kritiek dat hij er een portefeuille-kwestie van maakte. Toen sloten de SDAP-rijen zich en werd het voorstel alsnog aangenomen.
In de Amsterdammerpolder, onder de rook van de Super-Fosfaatfabriek, werden 4000 moestuintjes klaargemaakt en verhuurd voor ƒ2,50 p/are p/jr. De verhuur geldt voor een proefperiode van één jaar. Toen was de oorlog afgelopen en krijgen de tuintjes een andere bestemming. In 1920 is het complex al omgezet in schooltuintjes.

Op de foto een jonge Monne de Miranda in de tijd dat hij nog vakbondsbestuurder was

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave