De eerste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Anneke Huijser. Van haar komt dan ook de nieuwe opgave. Dit lijkt veel moeilijker dan het is.
Dit beeld zult u vergeefs zoeken in de stad. Misschien dat van de huizen in de achtergrond er nog een paar staan. Maar van trottoirs die zomaar in het niets ophouden zijn er niet veel geweest.

De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Inderdaad is dit stukje Zwanenburgwal tussen Joden Houttuinen (links) en Joden Breestraat (rechts, buiten beeld) al eerder langs gekomen. Op de voorgrond zou mogelijk de Sint Anthoniessluis in beeld kunnen komen maar de kaapstanders staan net iets meer naar links. Ook al geen houvast.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Ria Scharn, Arjen Lobach, Harry Snijder, Jos Mol en Hans Goedhart.

Ook Anneke stuurde meerdere foto's in als nieuwe opgave. Dit is haar tweede keuze.

Waar is dit?

Dit hoekhuis bestaat niet meer. U mag ook aangeven welk gebouw ervoor in de plaatst kwam of wat er vandaag in gevestigd is. Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De foto is wat opgewerkt; dit is het origineel.

Lidy vond op een blog van Edd Simons deze foto van een muurreclame op het hoekhuis Geldersekade 107, hoek Rechtboomssloot. Het blijikt een fragment van een foto van J.L. Scherpenisse te zijn die zich ook in de Beeldbank bevindt.

Het blog van Edd houdt zich bezig met de inventarisatie van reclameschilderingen op muren van Amsterdamse huizen.

Foto: collectie Edd Simons

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Kees Huyser, Ria Scharn, Anneke Huijser, Otto Meyer, Jos Mol en Adrie de Koning.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Kort voor deze huizen gesloopt zouden worden, maakte een onbekende fotograaf nog even een plaatje. Iedereen vreesde voor wat er terug zou komen. Groot was de geruststelling toen dit wel een ander gebouw werd, maar nog steeds in de stijl van de renaissance. De architect was niet de eerste de beste maar vond zichzelf niet te goed om in een neo-stijl te bouwen. Dit schreef het Nieuwe van den Dag erover:
"Op de plaats, waar de beide verdwenen huizen gestaan hebben, is een gebouw verrezen en zoo goed als reeds voltooid, waarvoor uit ruime beurs geput is en dat door de smaakvolle wijze, waarmede de architect F.W.M. Poggenbeek het deed optrekken, een werkelijk sieraad voor de straat is geworden".

Waar is dit?

Welke firma bouwde hier nieuw?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het is 1927, daags na de moord op Jean Louis Pisuisse en zijn vriendin Jenny Gilliams op 26 november. Het was een drama, een echte crime-passionele. Tjakko Kuiper, een collega van Pisuisse en voormalig vriend van Jenny, kon de vernedering niet verkroppen en doodde beide geliefden en zichzelf met een pistool. En dat allemaal aan de voet van het beeld van Rembrandt op het Rembrandtplein.

De paar deelnemers die dachten dat het de onthulling in 1924 van de nieuwe sokkel van het beeld van Rembrandt betrof, hebben pech. Wel de goede plek maar de verkeerde gelegenheid.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Jan van der Hoeve, Wim Huissen, Rodrigo Vivian, Kees Huyser, Anneke Huijser, Haary Snijder, Ria Scharn, Otto Meyer, Ton van der Jagt, Han Mannaert, Jos Mol, Maaike de Graaf, Adrie de Koning, Age van der Veer en Anthony Kolder.

Een rijtje karateristieke huizen naast elkaar, dat moet niet zo moeilijk zijn. Dan kunt u ons ook vertellen hoe de steeg heet die in het midden op deze gracht uitkomt.

Hoe heet de steeg die op deze gracht uitkomt?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Google Street View

Dit is een zeldzame foto van het Hamershofje, dat zich bevond op Herengracht 373-385, tussen een gang en de Dubbeleworststeeg. Het hofje werd in 1878 gesloopt en de ruimte in 1881 weer bebouwd. Ook in 1881 werd het hoekhuis nr.395, hoek Beulingsloot opnieuw opgebouwd. Als u goed kijkt ziet u dat de belendende panden er allemaal nog staan, behalve het hoekhuis en de laagbouw richting Wijde Heisteeg (net buiten beeld), die tot het hofje behoorde. Het grootste deel van het hofje was inpandig te bereiken via een gang. De Dubbeleworststeeg bleef maar de gang naar het hofje verdween.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Erwin Meijers, Kees Huyser, Gerard Beerman, Ria Scharn, Adrie de Koning, Jos Mol en Otto Meyer.

Helemaal in de stijl van Ria Scharn’s rubriek “De quizfoto die niet kan” kwamen wij deze foto tegen die aanvankelijk helemaal niet zo duidelijk het onderwerp verraad. Totdat je er de Google-truc op los laat en binnen milliseconden het antwoord eruit rolt: Geldersekade naast de vishal op de Nieuwmarkt. Een foto van Jacob Olie uit 1890.
Dat bracht ons wel op het idee om u eens – misschien totaal overbodig – de geschiedenis van de visverkoop in Amsterdam uit de doekjes te doen. Sinds mensenheugenis stonden de visbanken op de (Middel-)Dam. Maar bepalingen uit de 15de eeuw verraden dat er op veel meer plaatsen vis verhandeld werd. Een populaire plek was het Damrak en de Oudebrug. Daar ging de keur dan ook over. Bepaald werd dat handelaren alleen op maandag op deze plekken mochten verkopen maar tevens dat iedere particulier iedere dag  het recht had een visbank voor zijn deur te plaatsen. Hij of zij moest dan wel poorter der stad zijn. Ook daar waren een paar bepalingen en beperkingen van kracht, maar dat voert in dit kader te ver. De volksgezondheid was wel zo belangrijk dat de waar ’s-morgens door stedelijke ambtenaren gekeurd werd en dat iedereen die de keuring dacht te omzeilen beboet zou worden. Een kwart was voor de aanbrenger…, een beloning op klikken dus. In de loop van de 15de eeuw werden de voorschriften steeds dwingender, tot het moment dat vis alleen op de officiële vismarkten verkocht mocht worden. Het gros van de vis werd geveild op de Middeldam, afgeslagen, zoals dat heet.

De vismarkt op de Dam werd in hoofdzaak door vrouwen gedreven. De 61 banken werden verpacht. De vis werd per schuit aangevoerd; ze moesten snel uitladen en weer verdwijnen uit dit deel van het Damrak. De aanvoer van riviervis over het Rokin was aanmerkelijk rustiger maar zorgde desondanks voor de nodige verkeersdrukte. Er was een strikte scheiding tussen zoetwater- (riviervis) en zoutwatervis. In het stukje over de Grote Vleeshal kwam we de riviervismarkt dan ook in de Nes tegen, maar die was gewoon op de Middeldam begonnen. De schuiten laadden daarvoor niet op de Dam maar bij de St.Pieterspoort hun waar uit. De joden hadden zelfs een eigen vismarkt in hun buurt en wel aan de Houtgracht.
De vismarkt stond gedeeltelijk op wat nu de Vissersdam heet en op beide overkluisde Damsluizen. De zijde van het Damrak was open, die van de Vijgendam was afgesloten door bebouwing waarin twee poortjes waren gelaten.

Koning Willem I was tegenstander van monopolyposities en voorstander van de vrije markt. Hij drong bij het gemeentebestuur van Amsterdam aan op opheffing van de strikte regulering van de vismarkten. B&W van Amsterdam hadden echter een eigen agenda en rekten die regulering nog gedurende de hele 19de eeuw. Ze kreeg wel de kans de zaken opnieuw in te richten. In 1840 viel het besluit dat de vismarkt diende te verhuizen om plaats te maken voor de Beurs van Zocher, die in 1841-’45 gebouwd werd. De nieuwe plaats voor de markt was op de Nieuwmarkt aan het eind van de Geldersekade. Op de Nieuwmarkt werden een aantal houten barakken neergezet.

In 1862 werden de barakken vervangen door een stenen gebouw. In het water was een enorme steiger als aanlegplaats, maar waar ook de korven met nog “levende” vis vers gehouden moest worden. De waterkwaliteit van de Geldersekade was echter veel beroerder dan die van het Damrak en dat kwam de kwaliteit van de vis niet ten goede. Het stonk altijd op deze vismarkt, ze was kleiner dan op de Dam en wat belangrijker was: de handelaren gingen hun vis elders kopen, in IJmuiden bijvoorbeeld. De markt werd alleen door winkeliers, venters en particulieren bezocht. De handel liep sterk terug en de dagen voor deze vismarkt leken geteld.

In 1901 werd de vismarkt nog een keer verplaatst naar de De Ruijterkade, maar er veranderde nu veel. De toegang voor particulieren werd geleidelijk afgeschaft; alleen handelaren hadden nog toegang. De aanvoer was nu verbeterd; de vissersschepen konden tot voor de wal komen met de nog levende vis in hun bun. Toch zou de vismarkt ook hier maar kort blijven. In 1934 werd het eerste deel van de Centrale Markthallen geopend voor groente en fruit. Andere producten volgden de een na de ander en in 1954 was de vis aan de beurt.

Alle afbeeldingen bij dit item: Stadsarchief Amsterdam

...markt op Stationsplein

Adrie de Koning sloeg er het boek Amsterdam Marktstad op na en vond: "Zo waren er ook 'onofficiële markten, zoals bijvoorbeeld de melkmarkt bij de Oude Teertuinen (nu Prins Hendrikkade). De melkmarkt werd pas in 1879 officieel onder toezicht geplaatst." Op blz 107 is een oude schoolplaat afgebeeld van de melkmarkt begin 20e eeuw. Op de plaat is duidelijk de ronde Lutherse kerk te zien. Deze markt moet volgens mij oostelijker gelegen hebben, maar het is wel dicht bij elkaar. Op blz 131 staat nog: "Zo was bijvoorbeeld in 1934 voorgoed afgelopen met de melkmarkt aan de Prins Hendrikkade."

Op de afbeeldingen links de melkmarkt op de vm. Oude Teertuinen en rechts die op de vm. Haringpakkerij

Die onofficiële markten zijn via foto's wel bekend maar het moet gezegd dat die veel kleinschaliger waren en dat ze ook de ruimte hadden buiten de rijweg. De markt van de quizfoto is veel groter en staat min of meer op de rijweg, ook al laten ze ruimte voor het verkeer. Dat betekent toestemming van de overheid. De waren die verhandeld worden zijn alles behalve melk. We zien een divers aanbod en ook de twee schepen voor de wal lijken deel uit te maken van de markt.

r zijn bibliotheken volgeschreven over de energieke weduwe Borski. Hoe zij de kersverse koning Willem I bewaarde voor een blamage toen zijn troetelkind De Nederlandsche Bank in de kiem gesmoord dreigde te worden. Zij doteerde in 1815 de laatste twee miljoen van het aandelenkapitaal. Nog een keer zou ze bijspringen toen in 1840 de koning zo’n puinhoop van de staatsfinanciën had gemaakt dat het land er veel erger voorstond als Griekenland vandaag. Opnieuw stortte zij miljoenen in de staatskas om Willem II met een ‘schone lei’ te kunnen laten beginnen. Maar waar kwamen die miljoenen vandaan?
Die had haar echtgenoot Willem Borski bij elkaar verdiend. Van niets tot multimiljonair binnen één generatie. Als tiener verdiende hij de eerste guldens, bij zijn overlijden werd zijn kapitaal geschat op ruim ƒ10 miljoen, waarmee hij tot de allerrijkste Amsterdammers behoorde.
Hij was in 1765 geboren als de zoon van David Borski die uit een familie van brouwers en distillateurs vanuit Utrecht naar Amsterdam verhuisde en makelaar in graan werd. Willem werd geboren op Groenburgwal 56, naast het hoekhuis aan het ’s-Gravelandse Veer. Hij begon zijn carrière ook als graanmakelaar, nam er toen producten als indigo, rijst en muskus bij en maakte een zijsprong door daar ook nog financiële producten aan toe te voegen. De vroege ondernemerszin werd aangewakkerd door het in 1768 overlijden van zijn vader David.
Boze tongen beweerden dat de Borski’s Poolse joden waren, maar dat was alleen maar om de reputatie van de wat té succesvolle Borski te beschadigen. De overgrootouders van Willem kwamen uit Pommeren, Westfalen en Hamburg en waren katholiek.
Dat Willem tijdens de Franse overheersing als commissionair in effecten zo goed kon verdienen was aan zijn natuurlijke ‘feeling’ voor het beurswerk te danken.

Velen verloren toen vermogens, hij vergaarde er een. Het opbouwen van een netwerk nuttige kennissen en vrienden hielp daarbij ook geweldig, zoals met Pierre Labouchere, firmant van bankhuis Hope & Co. Daarbij mogen we niet zijn bijna dwangmatige zuinigheid vergeten. Hij ontzegde zich en zijn gezin elke onnodige luxe om dat geld te besteden aan het verder uitbouwen van zijn bezit. Wat hij wel veel kocht was vastgoed en grond, in zijn tijd de meest stabiele investeringen. De Borski's woonden aanvankelijk op de Fluwelenburgwal maar brachten vanaf 1805 de zomers door op het landgoed Elswout in de Kennemerduinen. Hij kocht dat verwaarloosde landgoed voor ƒ65.000 van Jacob Boreel. Tijdens de renovatie huisde de familie, intussen met acht kinderen, in het poorthuis en sliep met z’n allen in één kamer. De bedden van de kinderen stonden hoog opgetast tegen de wanden en werden via laddertjes bereikt. Willem begon met het aankopen van elke vierkante meter grond rondom het huis, wat twee generaties later als Nationaal Park De Kennemerduinen naar de Staat overging. In 1809 kocht Willem eindelijk een chique huis voor zichzelf en zijn gezin: Keizersgracht 566 voor het stevige bedrag van ƒ50.000,-.
Willem was ongeveer waar hij zijn wilde, een plaats onder de regentenfamilies en een positie waar rekening mee gehouden werd. In 1814 sloeg voor hem het noodlot toe. Net 49 jaar geworden overleed hij, dankzij zijn al jaren kwakkelende gezondheid. Hij liet zijn weduwe en de acht kinderen goed verzorgd achter. Zijn echtgenote Johanna van de Velde zette met procuratiehouder Stoop de zaken voort met het bekende succes. Van haar hangt een portret in de directiekamer van de Nederlandsche Bank, van hem kunnen we geen enkel portret vinden.

Bij de afbeeldingen:

1. Het geboortehuis van Willem Borski I, Groenburgwal 56. Het is recent geheel gerenoveerd (foto: Stadsarchief Amsterdam).

2. Het woonhuis Keizersgracht 566 (1685) van de familie Borski waar Willem overleed en waar de weduwe en vervolgens haar kinderen bleven wonen tot 1881. In 1888 werd dit huis afgebroken om plaats te maken voor de gereformeerde Keizersgrachtkerk (afb. uit Grachtenboek van Caspar Philips).

3. Portret van de weduwe Willem Borski, geschilderd door Nicolaas Pieneman naar het origineel van zijn vader Jan Willem Pieneman uit 1844. Het origineel is met de weduwe mee begraven. In de directiekamer van de Nederlandsche Bank hangt weer een kopie van het schilderij van Nicolaas Pieneman (afb. Museum Van Loon).

Dinsdag 28 augustus 1917 - Een hevige storm raast over Nederland. Op de Herengracht wordt een boom geveld die precies op een meisje terecht komt. Ze moet naar het Wilhelminagasthuis gebracht worden voor verzorging. Door de hele stad heen richten afgewaaide delen van huizen schade aan. In de Rustenburgerstraat is een hele ballustrade van het dak gewaaid. Op het Weteringplantsoen waait een boom om en neemt de hele bovenleiding van de tram mee. Het tramverkeer ligt een tijdje plat.
Ook in andere delen van het land is het goed raak en op de Noordzee raken enkele schepen in ernstige problemen.
Zomerstormen zijn betrekkelijk zeldzaam. In de 20ste eeuw telde men slechts 21 stormen met windkracht 9 of meer. Daar was die van 28 augustus er één van.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave