De snelste met de goede oplossing van de opgave van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt dan ook de nieuwe raadplaat. Met de nieuwbouw kwam een nieuwe straatnaam in de oude stad. De vraag is:

Welke straat kijken we in door de poort?

In welke straat staat de fotograaf?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Ter gelegenheid van het huwelijk van koningin Wilhelmina met Heinrich von Mecklenburg-Schwerin in 1901 was de hele stad in feesttooi. Zo ook op de Hoogte Kadijk waar deze enorme erepoort was opgericht. Er was geen denken aan dat er een Britse kandidaat gevonden zou worden. Wilhelmina had de Britten tijdens de Boerenoorlog stevig tegen de haren in gestreken door zich met het vredesproces te bemoeien en Paul Kruger met een Nederlands oorlogsschip te evacueren, om zo uit de handen van de Britten te blijven.
De bruiloft vond plaats op 7 februari 1901 en geschiedde met veel publiekelijk vertoon. Voor het eerst werd de Gouden Koets gebruikt tijdens een koninklijke gelegenheid. Prins Hendrik had afstand gedaan van de Duitse nationaliteit en was inmiddels Nederlander geworden. Een jaar na het huwelijk werd Wilhelmina ernstig ziek; ze had tyfus. Als zij zou sterven, ging de troon hoogstwaarschijnlijk naar een Duitser, aangezien zij de laatste Oranjetelg was. Maar ze overleefde het. Lange tijd bleef het huwelijk kinderloos. Op 30 april 1909 werd er toch een kind geboren: Juliana, de toekomstige troonopvolger.

Bron: IsGeschiedenis

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Wim Huissen, Robert Raat, Kees Huyser, Jos Mol, Adrie de Koning, Ria Scharn, Hans van Efferen, Maaike de Graaf en Anthony Kolder.

Deze week kaapt uw webmaster deze rubriek voor een raadseltje. Er zitten massa's clous in de foto zodat het raden van de locatie een peulenschilletje moet zijn. Toch staat er in de Beeldbank een wat wrakke beschrijving bij deze foto die u volledig de mist in kan sturen. Om de bijbehorende quizvraag op te lossen, heeft u een liniaal en een plattegrond van de stad nodig.

Aan welk gebouw wordt hier volgens u gewerkt?

Laat het ons weten via deze link

Heeft u de foto ook goed bekeken? Heeft u de (amateur-)acrobaat gezien die de steiger als oefenmateriaal gebruikt? Zou de ARBO dat wel goed vinden?

Foto: Stadsarchief Amsterdam

In 1910 liet J.C. Schulmayer het grachtenpand Keizersgracht 213 verbouwen tot garagebedrijf. Hij noemde zijn bedrijf "Centraal Garage" en verkocht hier zelf geïmporteerde Adler, Wanderer (D) en Mors (F) auto's. Lang heeft 't allemaal niet geduurd; in 1917 verliet Schulmayer de stad om zich in Haarlem met een totaal verschillende business (drukkerij) te vestigen. Ook van de automerken hebben we niet veel meer gehoord. Van Mors is bekend dat het tot 1925 geproduceerd heeft en daarna opging in Citroën.
Adler was een zeer gerenommeerd merk uit een fabriek waar ook schrijfmachines, fietsen en andere fijn-mechanische gebruiksvoorwerpen en -machines gemaakt werden. De Adler autofabriek overleefde WO2 niet; het laatste succes was in 1935 de "Autobahn-wagen" met een zes cilinder motor. In de oorlog had Adler grote hoeveelheden dwangarbeiders een het werk. Schrijfmachines werden er na de oorlog nog wel geproduceerd. In 1957 volgde een samenwerking met Triumph en Grundig en een aantal jaren later kwamen de aandelen in handen van Olivetti. In 1993 trok die de stekker uit de Duitse tak.

De gevel van Keizersgracht 213 werd na Schulmayer in 1918-'19 nog een keer verbouwd door architect P.H. van Niftrik voor de N.V. De Globe. Het werd jarenlang gebruikt door Het Assurantiehuis. Dat pand met nieuwe gevel is vandaag rijksmonument (#518355).

De enige goede oplossing kwamen van Arjen Lobach.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Heeft u niet al eens verlekkerd binnen in dit winkeltje geneusd? We gaan (nog) niet vertellen wat er dan wel allemaal te zien is. De vragen zijn:

Wat is het adres van dit trapgeveltje?

Wat is de firmanaam van de winkel?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Op 11 maart 1906 brandde de mouterij van bierbrouwerij De Gekroonde Valk helemaal uit.

Twee uitingen van personen die deze ramp wilden vastleggen: een politiefotograaf maakte een serie foto's van de ravage de volgende morgen. Die vindt u allemaal in de Beeldbank. Ook tekenaar Herman Missët spoedde zich naar de brand, tenminste..., dat wil hij u doen geloven. Herman was er echter niet vies van achteraf een artist impression te vervaardigen van een gebeurtenis.
De Gekroonde Valk stond aan de Hoogte Kadijk met de achterkant tegen de Nieuwe Vaart. Voor artiesten was de aanblik over dat water de meest attractieve kant, net als op het tegeltableau hiernaast.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Kees Huyser, Anna Denekamp, Anneke Huijser, Ria Scharn, Robert Raat, Hans van Efferen, Age van der Veer, Maaike de Graaf en Anthony Kolder.

Da's toch zonde van zo'n fraai automobiel, nietwaar? Het was een taxi en de chauffeur kwam bij het ongeval om het leven. Ook sneu.

Uit welk water wordt hier de auto getakeld?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Duidelijk genoeg waren de posters achter de ramen te lezen: Ivens & Co ging zich binnenkort hier vestigen. Als je de voorletters van directeur C.A.P. Ivens kent, valt 't muntje al snel: CAPI, de zaak in fotografie-artikelen. Huisnummer 115 kan dan alleen maar de zaak in de Kalverstraat zijn. Meteen één van de bekendste van deze winkelketen. De eerste vestiging van CAPI stond overigens in Nijmegen. C.A.P. Ivens was de vader van cineast Joris Ivens.

Van de posters achter de ramen heeft het Rijksmuseum nog een exemplaar bewaard.

Joris Ivens was voorbestemd zijn vader op te volgen als directeur van de fotowinkels maar hij koos er voor cineast te worden. In 1941 overleed vader Ivens en zijn winkels werden overgenomen door de N.V. Lux, een branchegenoot, alhoewel Lux zich meer richtte op vakfotografen. Pas in 1961 werden de ketens samengevoegd tot Capi-Lux. U kent vast nog wel de situatie van beide winkels naast elkaar op de Nassaukade, ter weerszijden van de Bosboom-Toussaintstraat.
In 1996 werd het failliete Capi-Lux overgenomen door branchegenoot Kral. Het concern, dat in zijn bestaan het predicaat "Koninklijke" had verworven, was ten onder gegaan aan de torenhoge huren van superlocaties zoals deze Kalverstraat. Volgens Kral kan een foto-speciaalzaak best op een mindere locatie gedijen. Door deze overname verdween van alle winkels de naam Capi-Lux.

En dan nog de gevraagde Street View van de huidige situatie. Dat vinden wij nou ook!

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Harry Snijder, Fons Baede, Maarten Helle, Robert Raat, Adrie de Koning, Kees Huyser, Anna Denekamp, Jos Mol, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Age van der Veer, Hans van Efferen, Otto Meyer, Carol de Vries en Anthony Kolder.

...het Scheikundig Laboratorium
Vorige week opperde Kees Huyser de mogelijkheid dat het de fabriek voor stoomwerktuigen kon zijn, die op de quizfoto van de voorloper van het Scheikundig Laboratorium te zien was. Ria Scharn acht dit onmogelijk. Na bestudering van 19de-eeuwse stadsplattegronden moeten we tot de conclusie komen dat dit inderdaad niet kan. De fabriek van Van Rossem & Würtz stond aan de Plantage Muidergracht tegenover bejaardenhuis Sint Jacob. Dat fabrieksterrein is op het kaartje hiernaast aangegeven met "2" en het terrein waar we het al twee weken over hebben is met "1" gemerkt. De pijl bovenaan geeft standplaats en kijkrichting van de fotograaf weer.

...Stijlkamers Stedelijk Museum
Adrie de Koning bericht dat hij begin 60-er jaren nog in de stijlkamers is geweest, zij het met een speciale rondleiding van school uit. Voor het gewone publiek waren de stijlkamers toen al niet meer toegankelijk, stelt hij.
In 1971 is de collectie van de stijlkamers opgeslagen in het depot van gemeentelijke musea in de Jan van Galenstraat. In 1976 zijn de ruimtes in het Stedelijk Museum definitief toegevoegd aan het museumoppervlak. Het lijkt er op dat de goederen nog steeds in het depot zijn, zo meldt de VVAB. Lees meer....

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Bij mijn speurtochten naar de quizfoto’s kom ik soms de prachtigste plaatjes tegen, die ik graag een keer zou willen insturen, maar sommige foto’s zijn met Google gemakkelijk te achterhalen en daardoor niet bruikbaar als raadplaat. Laatst kwam ik bijvoorbeeld deze prachtige foto tegen. ‘Mooi voor de quiz’, dacht ik meteen, maar Google vond hem onmiddellijk en haalde een streep door het plan. Wat zien we nu op deze foto? Het grote gebouw met de hoge ramen is duidelijk een kerk. Het gaat hier om ‘De Pool’ die aan de Prins Hendrikkade stond. Even een stukje geschiedenis: in 1685 (volgens enkele akten in 1688) werden op het Kattenburgplein drie huizen aangekocht door Johannes  Daeldorp, als gemachtigde van de weduwe Catharina de Kies, t.b.v. pastoor Cornelis van Gestel, om daarin een kerk te vestigen. In 1720 werd deze Rooms-katholieke schuilkerk verplaatst naar het voormalig wijnpakhuis van de koopman Ambrosius de Pool aan de IJgracht, tegenwoordig onderdeel van de Prins Hendrikkade.   

Het blauw gearceerde perceel is De Pool aan de IJgracht

Zijn weduwe verkocht het pand voor 9500 gulden en het werd met behulp van leningen verbouwd tot schuilkerk. Aan dit huis was nog een gevelsteen te zien waarop een Kozak (‘Pool’) stond afgebeeld. Hierdoor kreeg de kerk, die eigenlijk aan Sint Anna gewijd was, de bijnaam ‘De Pool’. Het ging hier om een zogenoemde schuilkerk (eigenlijk huiskerk), want het was niet-gereformeerde gelovigen alleen toegestaan een van buiten niet als zodanig herkenbaar kerkgebouw te gebruiken.

Toen met de komst van de Fransen aan het einde van de 18e eeuw de Bataafse Republiek (1795-1801) was opgericht, werd de vrijheid van godsdienst in de grondwet verankerd. ‘Elk burger heeft vryheid, om god te dienen naar de overtuiging van zyn hart. De maatschappy verleent ten dezen opzigte aan allen gelyke zekerheid en bescherming, mids de openbaare orde door de wet gevestigd, door hunnen uiterlyken eerdienst nimmer gestoord worde.’ Er mochten weer kerken gebouwd worden en de schuilkerken werden veelal vergroot en van herkenbare gevels voorzien. Ook ‘De Pool’ werd in 1805 aangepast. Het orgel werd vernieuwd en het gebouw kreeg een nieuwe gevel. Op 1 januari 1857 werd de nieuwe indeling van Amsterdam in parochies van kracht. De Pool werd toen bijkerk van de parochiekerk van de H. Nicolaas binnen de Veste, voordien de statie 't Haantje in de Heintje Hoeksteeg.

Op Wittenburg, op een strook grond langs de Kattenburgervaart, werd toen een nieuwe kerk gebouwd, de Sint-Annakerk, maar de bijnaam ‘De Pool’ ging ook mee naar deze nieuwe kerk. Architectonisch was dit neogotische kerkgebouw een driebeukige hallenkerk met dwarsschip, maar zonder fronttoren. De kerk was ontworpen door P.J. Bekkers, leerling van Pierre Cuypers. De ingang was aan de Wittenburgergracht op nummer 5, maar vanaf daar was de kerk zelf niet zichtbaar, omdat hij inpandig achter de woningen lag, reden waarom veel Amsterdammers deze kerk niet kenden.  

Tegenwoordig rest alleen de mooie toegangspoort aan de Wittenburgergracht.  Door de grootschalige sloop van de bebouwing op de Oostelijke eilanden, raakte ook de kerk ontvolkt. In 1970 werd hij gesloten en in 1978 volgde tenslotte de afbraak. Het orgel uit 1916, door Adema gebouwd met gebruikmaking van ouder materiaal uit schuilkerk ‘De Pool’, is later overgebracht naar de Sint-Vincentiuskerk in Volendam. Een gevelsteen boven de poort aan de Wittenburgergracht herinnert nog aan deze kerk.

--Ria Scharn

e achtertuin aan het Zaandammerplein van Kleine Gijsbreghtje was best een gezellige tuin. Met een goudvissenvijver, reuzen-azalea’s, de rondscharrelende of winterslaaphoudende schildpad Teddy en linksachterin de dodekattenheuvel. Als je met je gezicht naar het huis zat te zonnen, kon je de pronte dochters van bovenbuurvrouw Stevens begluren; als je op tijd naar ze fleemde, wierpen ze de ‘verse’ uitgelezen Donald Duck naar beneden, hetgeen het sein was voor het wekelijkse gevecht tussen Kleine Gijsbreghtje en zijn broer en zus. Wat wel tegenviel, was, dat er niet veel te klimmen viel, want Kleine Gijsbreghtje was gek op klimmen. Aan de voorkant van het huis had je gelukkig de huizenhoge regenpijp die op zich geen enkele barrière vormde voor hem…..tenminste vertikaal omhóóg! Want het vertikaal weer naar beneden gaan, had een net iets grotere moeilijkheidsgraad, waardoor buurman van Engelen van drie hoog  uit veiligheidsoverwegingen het krijsende joch naar binnen moest trekken. Verhip, dacht Kleine Gijsbreghtje,….er staat in de achtertuin natuurlijk wel die houten, wat krakkemikkige schuur. Dáár kon je natuurlijk wél op klimmen. Je gaat niet op die schuur!, zei moeder altijd. En ook vader schaarde zich achter dit decreetachtige advies. Maar ja, op woensdagmiddag was vader naar zijn werk bij de PTT aan de Raadhuisstraat en moeder moest nog een paar wasjes wegwerken. Kleine Gijsbreghtje was op zo’n middag bijkans alle goedbedoelde doch zware adviezen glad vergeten en vond het plots een uitdaging om de tuin vanaf het schuurdak in ogenschouw te nemen.
Dat ging vrij voorspoedig, maar ja, hij was inmiddels ook best een professioneel klauteraar te noemen. De bovenkant van de schuur was nogal mossig en de asfaltpapieren bedekking was erg frommelig en bobbelig. Het was eigenlijk best saai daar.

Hij was rechts op het schuurtje geklauterd en wilde er links weer af, toen hij de ijzeren drooglijn zag die aan het puntje van het dak was bevestigd. Hij wilde op zijn buik schuivend naar de rand, om zo, met een klein sprongetje terug op de aarde te landen. Maar de drooglijn was wat slordig bevestigd dus even later stak er een krom stuk ijzerdraad door de korte (nieuwe!) broek van het onfortuinlijke manneke. Dat manneke, dat ook nog eens zijn evenwicht kwijtraakte, zijn hand openhaalde en tenslotte aan zijn broekspijp bleef hangen. Een situatie waar je, zelfs als professional, niet zomaar uitgeraakt. Dan maar even krijsen. Dat werkte na vijf minuten gelukkig. Moeder kwam handenwringend aangerend en zocht naar een stoel om haar spruit los te wrikken. Maar dat was al niet meer nodig. Een vervaarlijk gescheur en...floepens, daar lag haar adhd-ventje naast de dodekattenheuvel! Van moeder kreeg hij een moederlijke oorvijg en toen vader thuiskwam, kreeg hij twéé vaderlijke oor-vijgen, moest hij een uur knielen op de kokosmat en daarna zonder eten en met zijn blote benen naar bed. Gelukkig sliep hij die nacht goed; waarschijnlijk door al die klimpartijen en dergelijke. Donderdag moest ie wél naar school,…. in zijn nieuwe korte broek! Dat kan niet, hij is gescheurd! riep Kleine Gijsbreghtje verontwaardigd. Niemand ziet het, zei moeder, gewoon je hand erop houden. En nu weet U dus wie dat jongetje was van de Amsterdamse Sint Alfonsusschool in juni 1956 dat de hele dag met zijn hand op zijn broek liep. Juist,…dat was Kleine Gijsbreghtje! Dat zal hem leren!
PS: Later had Kleine Gijsbreghtje veel last van een terugkerende droom: Hij zat in de schoolbanken en toen hij omlaag keek, zag hij dat ie alleen een onderbroekje aanhad!

Donderdag 26 juli 1917 - Burgemeester Tellegen plaatst een gedenksteen in het eerste bouwblok van de Tugelaweg-blokken (Spitskopstraat). De tekst op de steen luidt: Stichting Bouwfonds Handwerkers Vriendenkring - Ter herinnering aan den bouw dezer woningen werd deze gedenksteen geplaatst op Donderdag 26 Juli 1917 door den Edelachtbaren heer J.W.C. Tellegen, burgemeester van Amsterdam.
Voorzitter Barnstein stak de loftrompet over de medewerking en rijkelijke financiële steun van het stadsbestuur om deze bouw in zulke moeilijke tijden toch door te laten gaan.

Wij berichtten in deze rubriek vorig jaar over de kredietverstrekking aan de stichting. De huizen waren bedoeld voor de weggesaneerde bewoners van Uilenburg en die hadden ook grote invloed gehad op het ontwerp van de woningen. Vanzelfsprekend hadden zij ook geprobeerd invloed uit te oefenen op de hoogte van de huren. Dat stond onvermijdelijk op gespannen voet met de kwaliteit van de toekomstige woningen. Daarop was B&W bijgesprongen met extra subsidies.

Op de foto vóór de gedenksteen H. Barnstein en de burgemeester, daarnaast wethouder Wibaut en Arie Keppler, directeur Woningdienst

Zaterdag 28 juli 1917 - Zaterdagavond laat is een jongeman namens Van Lier (19) uit de Nieuwe Teertuinen bij een vechtpartij in een café op de Haarlemmerdijk zodanig met een mes toegetakeld dat hij naar het Binnengasthuis overgebracht moest worden en daar overleden. Bij het binnenvallen van een stel jonge mensen had een van hen het glas bier van Van Lier omgestoten, waarop een woordenwisseling ontstond. Eén der jonge gasten, G. Holleman (18), stak Van Lier tweemaal met een dolkmes in de buik, waarop deze in elkaar zakte. Holleman is later aangehouden op verdenking van doodslag.

Zaterdag 28 juli 1917 - Zaterdagavond om 11 uur brak brand uit bij Werkspoor op Oostenburg. De nachtploeg had bij binnenkomst in de ijzerconstructiewerkplaats vuur in de nok van de hal ontdekt. Behalve dat de brandweer onmiddellijk gebeld werd bracht men de eigen brandblusmiddelen in stelling. Het probleem, ook later voor de stedelijke brandweer, was de hoogte van 25 meter waar het vuur zich bevond. Van verschillende kanten probeerde men het vuur zo dicht mogelijk te benaderen maar het duurde tot 2 uur 's morgens voor het vuur bedwongen was. Voor de zekerheid bleef men het dak nathouden maar de stoomspuiten konden inrukken. De directie verbleef buiten Amsterdam maar ander hoog bezoek was er wèl. Burgemeester Van Tellegen was er met de hoofdcommissaris van politie Roest van Limburg en inspecteur Modderman van Bureau Kattenburgergracht.
Er werd aanvankelijk verondersteld dat kortsluiting de oorzaak van de brand was geweest, omdat sommige stalen trappen onder stroom hadden gestaan. Na onderzoek bleek een werkbank van een der arbeiders de oorzaak te zijn.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave