Ook Arjen Lobach, de snelste met het antwoord op de vraag van vorige week, maakt het u niet moeilijk. Tenminste..., als u dit nog enigszins op het netvlies heeft staan. Veel staat hier namelijk niet meer van overeind. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Kees Huyser heeft het u niet moeilijk willen maken met deze foto van de Achtergracht. Het ziet er hier vandaag nog precies zo uit en er liggen minstens zoveel boten in.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Ria Scharn, Fanta Voogd, Minne Dijkstra, Wim Huissen, Peter Pijst, Maaike de Graaf, Han Mannaert, Peet Voeten, Otto Meyer, Adrie de Koning, Hans Goedhart, Jos Mol, Carol de Vries en Robert Raat.

Wat hem frappeerde aan deze foto vertelt Lex niet. Heerlijk zo'n stulpje dat aan het piggelmee-syndroom ontsnapt is. Gewoon een simpele vraag:

Waar is (was) dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit hoekje, dat er nog steeds hetzelfde uitziet, vond Diny op de hoek van de Keizersgracht en de Reestraat.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Anna Denekamp, Ria Scharn, Minne Dijkstra, Han Mannaert, Ruud Fontijn, Otto Meyer, Robert Raat, Adrie de Koning en Jos Mol.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Wat is hier aan de hand? En waar? De vragen zijn:

Wat gebeurt hier?

Waar gebeurt het?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Ondanks berichten van deelnemers dat de gevelsteen al of niet tijdelijk verdwenen was prijkt die ook vandaag nog in de zijgevel van het pand Binnen Dommersstraat 13, hoek Vinkenstraat. De tekst die wij verdonkeremaand hadden, luidt: De Veyf Garsten Brooden. Lees de uitleg van de steen met de wonderbaarlijke broodvermenigvuldiging op de site gevelstenenvanamsterdam.nl waar ook de foto's vandaan zijn. Een belangrijke mededeling op die site: tot 1945 sierde deze gevelsteen het adres Binnen Dommersstraat 21.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Anneke Huijser, Anna Denekamp, Kees Huyser, Ria Scharn, Minne Dijkstra, Peter Pijst, Han Mannaert, Maaike de Graaf, Otto Meyer, Robert Raat, Adrie de Koning en Jos Mol.

Niet te geloven..., honderd jaar geleden misschien, maar houtvlotten in een stadsgracht?

In welke gracht liggen de houtvlotten?

Gaan we verder met de achtergrond, het gebouw met het koepeltje.

Op welke hoek staat het gebouw met het koepeltje?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De oplettende deelnemer zag direct dat rechts op de foto die typische markering stond van iemand bij het BMA, die aangaf welke uitsnede hij graag nog een keer afgedrukt wilde zien. Dit was dus niet de volledige foto. Het gaat om het pand 't Postpaert, Nieuwendijk 113.
De foto toont het resultaat van een in 1976 begonnen restauratie van het pand. De oude gevelsteen met een postiljon is door Hans 't Mannetje opnieuw gehakt maar is op de foto blanco gepoetst om het geen weggevertje te maken.

Hoe de oude steen er uitzag ziet u op de tekening hieronder en op foto van vóór de restauratie. Waar is die overigens gebleven?

't Postpaert

De jaartalsteen geeft aan dat dit pand in 1635 gebouwd zou zijn in opdracht van de boekbinder Cornelis van Erpenbeeck (1584-1641). Van een gevelsteen was toen geen sprake..., hier hing De Witte Engel uit. Het was één der vele huizen aan de oneven zijde van de Nieuwendijk waar het grondstuk een uitgang had naar het Damrak. Achter Nieuwendijk 113 stond de zeepziederij de Blauwe Croon (Damrak 30). In 1979 schreef ir. J.G.Kam in Amstelodamum een stuk naar aanleiding van de restauratie en lichtte de geschiedenis nader toe. Hij stelt dat in 1518 al sprake was van een huis de Witte Engel op de Nieuwendijk. Hij hield rekening met een verbouwing in 1635. Na het overlijden van de bouwheer werd Jan Janssen Postpaert huurder van het pand. Hij zette de Witte Engel op een zijspoor en introduceerde de naam 't Postpaert.
Lees meer in Amstelodamum pag.17 (19 in pdf)

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Anna Denekamp, Anneke Huijser, Ton Brosse, Kees Huyser, Peter Pijst, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Adrie de Koning, Han Mannaert, Hans Goedhart, Jos Mol, Robert Raat, Carol de Vries en Otto Meyer.

Naar aanleiding van dit schilderij van Breitner en de gelijkenis met foto's van Jacob Olie in de Beeldbank filosofeert Rob Wagenaar als beheerder van de site Photomuseum over de maker van die foto's. Is de foto hieronder wel van Olie? Maakte Breitner het schilderij naar Olie's foto? Kenden beiden elkaar?
Allereerst ontgaat ons de overeenkomst tussen schilderij en foto. De foto toont de bouw van de graansilo van Korthals Altes op de Silodam en we zien Amsterdam-Noord in de achtergrond. Op het schilderij zien we in de achtergrond de (Oude) Houthaven en de Tasmanstraat. Net als de beschrijving van het schilderij en vergelijkbare foto's gaat het hier om de bouwput van Het Nederlandsche Veem aan de Van Diemenstraat.

Op deze zeldzame foto (van een foto) zien we beide bouwputten tegelijk. De Graansilo werd gebouwd in 1896-1898 en Het Veem in 1897-1898. U kunt de linker foto klikken om in de Beeldbank ingezoomd te bekijken. Wat meteen opvalt is het verschil in de hoeveelheid heimachines en masten in beide bouwputten. Het geringe aantal van de bouwput in de voorgrond (Het Veem) komt aardig overeen met dat op het schilderij en die in de achtergond (Graansilo) met de foto hierboven.
Dat houdt o.i. in dat het schilderij de bouw van Het Veem in de Van Diemenstraat toont.
Hieronder nog een buurtkaart VV van 1892.

In één van de jaren daarna is op de buurtkaart Het (Nederlandsche) Veem alsnog ingetekend, de Barentszkade verviel en de Van Diemenstraat werd geboren. Het Veem zou bij de bouw alsnog een kade krijgen, de Van Diemenkade. Opvallend is dat van een Silodam nog geen sprake is.
De Graansilo werd ontworpen door de architecten J.F.Klinkhamer en A.L.van Gendt. Het Veem door Foeke en Roelof Kuipers.

De volgende overweging van Rob Wagenaar gaat over de gelijkenis tussen beide foto's hierboven. De rechter komt uit de Beeldbank en is daar toegeschreven aan Jacob Olie. De linker is in het bezit van Rob, was oorspronkelijk ook aan Olie toegeschreven, maar daar heeft hij intussen zijn twijfels over. Wij hebben deze foto's jaren geleden al eens voor Rob geanalyseerd en het gaat beide keren om de bouwput van de Graansilo. De foto's zijn niet op hetzelfde moment gemaakt maar de vorderingen in de bouw zijn vergelijkbaar. Is er reden te twijfelen aan de maker(s)? Als de linker foto geen uitsnede is, geeft het procédé aanleiding te denken dat het twee verschillende fotografen zijn. Rechts zien we de typische problemen (loslatende gevoelige laag) van het collodiumprocédé (Olie) terwijl die links een albuminedruk of gelatine-zilverdruk (Breitner) zou kunnen zijn. Vandaar Rob's twijfel of de linker toch niet van Breitner is.

Groenmarkt Zoutkeetsplein houdt de gemoederen bezig

Velen verbaasden zich over het feit dat er niets noemenswaardigs te vinden is over deze markt. Maaike de Graaf ontdekte waarom: de markt stond bij de Gemeente Amsterdam bekend als de markt op de Zoutkeetsgracht-Houtmankade. Geen twijfel mogelijk dat de foto toch echt het Zoutkeetsplein laat zien.
De markt van de foto was inderdaad tijdelijk. Door verzakking en nieuwbouw van het viaduct over de Westelijke doorvaart bij het CS werd de Beverwijker-markt tussen Nieuwe Haarlemmersluis en dat viaduct oktober 1904 verplaatst naar de Houtmankade-Zoutkeetsgracht.

Ook al was het viaduct in 1908 gereed (zie voor het volledige verhaal de PDF over het Open Havenfront p.20-21), het duurde tot juni 1911 voor de markt Zoutkeetsgracht weer opgeheven werd en terugverhuisde naar het Open Havenfront.
De naam Beverwijkermarkt ontstond doordat aan diezelfde NW-kade van het Open Havenfront de boten naar Beverwijk aanlegden, waarmee de groente en fruit drie keer per week aangevoerd werden. Op de quizfoto zijn zoveel handkarren te zien omdat de markt bestond uit venters uit de streek rond Beverwijk. D.w.z. daar dienden te vandaan te komen en zij werden geacht hun eigen geteelde producten te verkopen. Krantenberichten (Hoe wordt Amsterdam gevoed?) laten zien dat daar flink de hand mee gelicht werd.
Wij danken Maaike de Graaf voor weer eens een mooi staaltje speurwerk.

Wij schreven eerder - op gezag van de site Joods Amsterdam - dat de Nieuwe Amstelstraat ook wel Sjoelgas genoemd werd. Anna Denekamp corrigeert dat: de Sjoelgas is niet hetzelfde als de Nieuwe Amstelstraat maar slaat op een gang tussen de Grote Synagoge en de Dritt Sjoel. "Dat stukje straat is nu in feite de ingang van het Joods Historisch Museum, en volgens mij hangt daar nog steeds een bordje met die naam".Het Joods Cultureel Kwartier (JCK) is het met Anna eens (zie foto links van de Sjoelgas anno nu).
Ook de opmerking over de mikweh die op de plaats van de v.m. vleeshal gebouwd zou zijn - ook niet uit de eerste de beste bron - nuanceert Anna: "En wat betreft het Mikweh: in het kleine gebouwtje voor de Grote Synagoge is het mikweh uit 1671 teruggevonden, en tegenwoordig te bewonderen. Verder was er ooit een, later gebouwd, mikweh tussen de Grote en de Nieuwe Sjoel. Volgens mij niet op de plek waar ooit de Vleeshal stond. Het eerste, oudste Mikweh was bestemd voor de betalende leden van de Kehille (Joodse gemeente) en het nieuwere voor alle anderen".
Wij zijn benieuwd of hiermee het laatste woord gezegd is.

Foto: JCK

et was 1966 en de wereld was aan het provoïseren. De jongeren beluisterden de jeugdige Beatle-helden en aapten hun olijke bloempotkapsel en kraagloze jasjes na. Jonge bakvissen vielen collectief flauw of kregen een erotisch momentje tijdens de live - optredens. Mijn broer had ook zo’n jasje. Op de Amsterdamse Dam - ook wel het middelpunt van onze geciviliseerde aarde genoemd - lagen tieners vanuit de hele wereld vierentwintig uur per etmaal ontspannen te hangen, te blowen en make-love-not-war te doen in hun slaapzakken. Gijsbreght was niet zo’n domme volger en was meestal wars van plots opduikende en snel weer wegvallende rages en hypes. Gijsbreght las liever de hele wereldliteratuur met een zaklampje onder de dekens en draaide Maria Callas en Chopin grijs op zijn 45-toeren-grammofoontje. Ook hij had echter zijn opstandige momenten. Dat wél natuurlijk; botsen met leerkrachten, met ouders en vooral de clerus. Als er zware aanvaringen hadden plaatsgevonden met een aantal volwassen lieden, moest Gijsbreght altijd even bijkomen in de natuur, kijken naar de kluten in de Sloterdijkse polder, of gedichten schrijven op een heuveltje op een woest terreintje. Of…uithuilen bij een vriend. De belangrijkste vriend was zijn opa uit Amsterdam Noord. Daar was Gijsbreght vaak te vinden. Soms zomaar vanwege de gezelligheid, maar soms ook om bovengenoemde redenen. Opa en oma vonden het wel wat dat hun kleinzoon aan kwam waaien. Ze luisterden zijn verhalen uit en maakten lekkere hapjes voor hem.

Dan kwamen de huisdieren op schoot zitten en vertelde opa wat hij allemaal voor leuke en maffe dingen had meegemaakt. Tijdens de wandeling naar huis was de adrenalinespiegel van Gijsbreght dan weer enigszins gedaald en liep hij vanuit Noord weer terug naar huis. Toch was er nog wat boosheid. Deze dag besloot hij na het bezoek aan opa en oma de pont naar het Centraal Station te nemen. Daarna wandelde hij over het Damrak naar de Dam. Daar moesten jongeren liggen die protesteerden tegen al die boze volwassenen op deze aarde. Gijsbreght trok het niet zo om tussen die bebaarde en behaarde in flubberige kledij gestoken gastjes te gaan zitten. Maar toch,…maar toch. Hij wilde ook nog niet naar huis! Hij was immers nog ietsjes boos. Op zijn vader deze keer! Die wilde hem maar niet begrijpen. Gijsbreght besloot toch een beetje een protest te laten horen. Hij klom op een van de Damleeuwen van Jan Willem Rädecker en nam een protesterende houding aan. Het zonnetje scheen, en hij viel bijna in slaap! Best fijn,..protesteren! Volgende keer zou hij zijn blokfluit meenemen! Helaas! Het was van korte duur. Na vier minuten vond de Damleeuwenreiniger dat de Damleeuwen nú gereinigd moesten worden! Met de staart tussen zijn benen klom de arme Gijsbreght omlaag en liep via de Raadhuisstraat en de Rozengracht naar huis. Daar stonden de kruimige aardappelen en waterige spruiten al te dampen en werd er gewoon gezellig gegeten. Waarvan acte.

Op de foto's:

1. Lekker chillen op de Dam

2. Lekker de Dam schoonvegen

3. Weg met die kragen en korte kopiies

4. Gijsbreght protesteert

5. De reiniger

Badhuis en badmeester - door Jos en Frits Mol

Als wij vroeger met de hele familie in bad moesten, was de dicht bij zijnde mogelijkheid het badhuis aan het Boerhaaveplein no. 10, met een bezoek te vereren (we woonden in de 2e Boerhaavestraat). Badhuizen waren een prachtig stukje architectuur, bestaand uit een dames- en herenafdeling gescheiden door een prachtig smeedstuk op de gevel dat luidde: ''Gemeentebadhuis''. Binnen was het badhuis geheel betegeld met witte tegels vanwege de hygiëne. Er liep personeel rond (badmeester: de heer Assen) aan wie je dan vertelde dat je een badhokje wilde gebruiken. Eerst werd er afgerekend voor de tijd die je het badhok ging gebruiken (10 of 15 min.) en voor het eventuele gebruik van een stukje zeep en handdoek. Op de doucheruimte was aan de buitenkant een klok aangebracht die aangaf hoe lang de ruimte nog gebruikt mocht worden. Een paar minuten vóór die tijd was het afdrogen en aankleden al begonnen. De klant hoefde alleen nog maar geheel opgefrist het badhuis te verlaten.
De stookketels, die bedoeld waren om het badhuis te verwarmen en voor warm water zorg te dragen, waren in de kelder gelokaliseerd. Om nu het beslaan op de begane grond te voorkomen, werden bovenin het gebouw alle ramen open gezet, zodat de vochtige lucht kon wegstromen.
Het exterieur van het badhuis op het Boerhaaveplein is gebouwd rond 1921 door de architect  A.J. Westerman. De badhuizen zijn in de jaren '70 in onbruik geraakt. Het badhuis aan het Boerhaaveplein is tegenwoordig beter bekend als Mike's Badhuistheater. 

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Maandag 18 juni 1917 - De Gezondheidscommissie vergadert onder voorzitterschap van de jurist mr. J. Kruseman (foto).
Om een indruk te geven van zaken die de leefbaarheid van de stad uitmaken hier een korte samenvatting van het besprokene.

Noodwoningen
Voordat met de bouw van zo'n 1700 woningen begonnen wordt, o.a. in Noord, vraagt en krijgt de commissie de toezegging dat er grondboringen verricht zullen worden om vast te stellen hoe de grondgesteldheid is. Er wordt ook gesproken over het eerdere verbod om "Belgische natuursteen" te gebruiken. De duurzaamheid van deze tuf- en zandsteen wordt door experts ernstig in twijfel getrokken. Daar komt bij dat er van deze bouwsteen microscopische deeltjes vrijkomen en problemen voor bijvoorbeeld de bewoners kunnen veroorzaken. De Gezondheidscommissie is van oordeel dat het verbod gehandhaafd dient te worden.

Stank aan de Cruquiusweg
De vetkokerij bij het abattoir houdt een voorraad beenderen in de open lucht die enorme stank veroorzaakt. In 1917 vreest men nog dat deze stank besmettelijke ziekten kan veroorzaken of tenminste bevorderen. Vooral over het vlakbij gelegerde garnizoen maakt men zich zorgen. Bouw- en Woningtoezicht is op de zaak gezet en uiteindelijk zal de beenderberg verdwijnen.

Op de foto gemobiliseerden in loods aan Cruquiusweg (Foto: SAA)

Nekkramp in garnizoen Amsterdam
Tijdens een overleg tussen de chef (overste Huygens) van het militaire hospitaal in Amsterdam en de voorzitter en secretaris van de commissie verneemt men dat de afdeling besmettelijke ziekten van het militaire hospitaal gesloten is wegens plaatsgebrek. De zieken woorden nu in het WG verpleegd maar de quarantaine is moeilijk te handhaven, ondanks wachtlopende militairen voor de ziekenzalen. Door plaatsgebrek, ook in het WG, zitten de zieken met teveel personen op elkaar gepakt, die elkaar daardoor te makkelijk besmetten. Er zijn inmiddels vier militairen overleden. Experts voeren een ware veldslag over de terminologie rond nekkramp. De regering spreekt via een KB over een epidemie, terwijl artsen naar de letter van het begrip bestrijden dat er spake is van een epidemie. Als de wrange woordenstrijd voorbij is zijn er 10 militairen van de 26 gevallen van nekkramp overleden.

Op de foto noodbarakken op het WG-terrein (Foto: SAA)

Flessenmelk onbetrouwbaar
De Vereniging van Huisvrouwen heeft aan de bel getrokken dat er gesjoemeld wordt met flessenmelk (gesteriliseerde melk). Hoe hygiënisch de verwerking ook is, als de bezorgers de sluiting verbreken en de melk "verlengen" komt de volksgezondheid opnieuw in gevaar. Er wordt voorgesteld de sluitingen van gemerkte loodjes te voorzien. De melkinrichtingen laten weten daar de kosten niet van te willen dragen. De keuringsinstanties laten weten dat een sluiting op een fles geen garantie inhoudt voor de kwaliteit van de inhoud. Men dient alle melk, ook gesteriliseerde, te koken vóór consumptie. Men zou ook kunnen overschakelen op gepasteuriseerde melk.
Na dit gehakketak stelt de Vereniging van Huisvrouwen dat de Gemeentelijke Gezondheidscommissie verantwoordelijk gesteld zou moeten worden voor de kwaliteit van flessenmelk door stringent toezicht op de inrichtingen die de melk bottelen. Tijdens de vergadering stelt de commissie dat het onmogelijk zal blijken elke fles melk te controleren.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave