De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Anneke Huijser. Van haar komt deze week dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Waar is dit?

En ja, dit is binnen de Singelgracht en nee, dit ziet er allang heel anders uit.

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Deze foto zorgde toch voor nogal wat vergissingen. Opvallend vaak kwam de Marnixstraat ter plaatse van voormalig bolwerk Rijkeroord langs, maar dat is niet correct. De enige overeenkomst is dat het oude bebouwing aan de voormalige schans is, maar in dit geval is het de Weteringschans. De terugliggende huisjes hadden de huisnummers 105 en 107 (zie ook de buurtkaart hier beneden).
Vandaag staat op de plek van deze huizen een... nieuwbouw appartementencomplex. Wat anders?

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Tegenover de huisjes van de quizfoto staan op deze buurtkaart nog de Banda-panden. In aflevering 12 van 2016 deed Maaike het voorstel de Peper-en-Zoutpanden, die daarvoor in de plaats kwamen, af te breken. We lieten toen zien wat ervoor afgebroken werd.

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Ria Scharn, Otto Meyer, Anna Denekamp, Peter Pijst, Jos Mol, Robert Raat, Kees Rijpkema, Adrie de Koning en Hans van Efferen.

Aart van der Veer wil wel eens weten hoeveel deelnemers deze verdwenen brug herkennen.

Welke gracht is dit?

Waarvoor moest deze brug verdwijnen?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

En dan te weten dat deze tuitgevel al eens nieuw voor een in de kern veel ouder pand gezet is. Dit piepkleine huisje Spuistraat 255 zou minstens 17de-eeuws zijn maar men houdt er rekening mee dat dit wel eens nog ouder kan zijn. Natuurlijk is dit een rijksmonument (#5606), wat het gemeen heeft met zowel de buurman links (pakhuis 18de, #5605) als rechts (klokgevel, 18de, #5607).

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Minne Dijkstra, Ria Scharn, Otto Meyer, Anna Denekamp, Kees Huyser, Anthony Kolder, Robert Raat, Hans van Efferen, Dick van der Kroon, Adrie de Koning, Harry Snijder, Jos Mol en Arjen Lobach.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

We maken weer eens een uitstapje buiten de Singelgracht. Deze bijzondere foto mag u even duiden. Iets voormaligs dat aan iets voormaligs stond.

Waar is dit?

Wat is dit?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Jacob Olie was er op 3 maart 1892 bij toen uit Noorwegen een geprepareerde walvis aankwam en overgeheveld werd op een dekschuit. Dat was op de kop van de (Oostelijke) Handelskade. Tot 27 maart zou de walvis daar blijven om bezichtigd te worden. De bijschriften bij de fotoserie zijn het er niet over eens of de walvis al geprepareerd was of dat dit aan de Handelskade pas gebeurde. We hebben nog gezocht in Delpher naar een sappig verslag van deze gebeurtenis, maar geen krant heeft de moeite genomen om hierover te berichten. Maar Jacob Olie, de maker van deze foto, was present.

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Peter Pijst, Kees Huyser, Anthonie Kolder, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Robert Raat, Adrie de Koning, Jos Mol en Arje Lobach.

Een vaarfoto van Carol deze week. Hij is alleen vergeten waar die gemaakt is. Voor de doorgewinterde Amsterdam-kenner geen probleem natuurlijk. Nou is 't wel zo dat Carol de uiterste telestand van het objectief gebruikte. Dat had tot gevolg dat alles extreem verkort wordt weergegeven. Standaard grapje bij het fotograferen van enkele bruggen achter elkaar.

Welke gracht is dit?

In welke straat/plein/gracht ligt de voorste brug?

Uw oplossing graag via deze link

De foto links is vanuit het hoekpand in precies de tegenovergestelde richting genomen. We kijken over de Singelgracht. Op de prentbriefkaart kijken we de Hobbemastraat in. Op de hoek van die straat en de Stadhouderskade staat het Park Hotel. Toen de quizfoto gemaakt werd was dat nog Hotel Parkzicht.
De huizen links, die tot aan het water staan, kon niet iedereen thuisbrengen. Misschien omdat ze niet meer aan de Weteringschans staan?

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Deze opgave heeft menig deelnemer doen graven naar de geschiedenis van Hotel Parkzicht ofwel het tegenwoordige Park Hotel. Naar wat er bijvoorbeeld daarvoor stond: Café Parkzicht. Die naam kreeg het pas nadat in 1865 het Vondelpark geopend werd. Het etablissement stamt al van 1840 toen het als theehuis aan de toen nog Buitensingel geopend werd. Het werd een ontmoetingsplek voor de bewoners van de chique wijk die er al snel achter ontstond. Het werd gefrequenteerd door o.a. de oprichters van de (Vondel-)Park-commissie, maar ook de VARA is hier opgericht. Rond 1880 kreeg het café een uitbreiding met hotelkamers en t.g.v. de Olypische Spelen van 1928 de grote uitbreiding tot Hotel Parkzicht.

Foto: Stadsarchief Amsterdam (in de achtergrond steekt het dan nog nieuwe Rijksmuseum boven de bebouwing uit)

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Otto Meyer, Anna Denekamp, Peter Pijst, Ton Brosse, Ria Scharn, Anthony Kolder, Maaike de Graaf, Robert Raat, Adrie de Koning, Jos Mol, Age van der Veer, Arjen Lobach, Hans van Eefferen en Harry Snijder.

Bij mijn zoektochten naar de quizfoto’s op deze pagina kom ik in de Beeldbank  vaak de prachtigste plaatjes tegen, die ik heel graag een keer als quizfoto zou willen insturen. Ik check dan even of ze met Google makkelijk te vinden zijn en helaas, geregeld is dat zo. Deze keer ook weer zo´n mooie foto die ogenblikkelijk herkend wordt. Je komt terecht bij de website van een bekende internetwinkel die een boek te koop aanbiedt met stadswandelingen door Amsterdam aan de hand van de foto´s van Jacob Olie, met voorop bovenstaande prachtige afbeelding.

Het is 1902 en een paar keurig geklede dames is op weg naar de stad, om te winkelen of misschien gewoon wat te flaneren. We kijken hier naar de plek waar tegenwoordig de rotonde van het Weteringcircuit ligt; herkenbaar is alleen nog het gebouw meteen rechts van de straat, waarin tegenwoordig een café is gevestigd. De dames lopen richting de Nieuwe Vijzelstraat. Eerlijk gezegd heb ik nooit geweten dat het eerste stukje van de straat zo heet. Het is een heel kort stukje met maar zeven huisnummers, want voorbij de brug over de Lijnbaansgracht verandert de naam in Vijzelgracht en daarna in Vijzelstraat.

Situatie in 1842, detail uit de kaart van Eskes, bron: Stadsarchief Amsterdam. De rode pijlen geven steeds de stadplaats van de fotograaf aan.

We bevinden ons hier op de locatie van een deel van de oude vesting van Amsterdam. Iets meer naar links lag het bolwerk Wetering. Op de plattegrond van 1842 kun je zien waar dat lag en waar de dames zich ongeveer bevinden. Voordat er op deze plaats een plantsoen kwam, pachtte Oscar Carré een stuk grond, dat na het slopen van de vesting was vrijgekomen, om er zijn circustheater neer te zetten. Vanaf 1879 heeft hier inderdaad een tijdelijk houten circusgebouw gestaan, maar dat moest in 1880 in opdracht van de gemeente wegens brandgevaar afgebroken worden. Toen Carré het perceel aan de Amstel kon bemachtigen, besloot hij daar zijn theater te bouwen, dat in 1887 zijn deuren opende.

Kaart met de situatie van 1909, detail uit de stadsplattegrond door A.J.v.d.Stok Sr, bron: Stadsarchief Amsterdam

Het Weteringcircuit zou er heel anders uitgezien hebben als het oorspronkelijke plannen van Oscar Carré was uitgevoerd. Vlak achter de HBS en net niet zichtbaar op de foto lag de Stadsstratenmakerswerf die in 1855 verhuisde naar de Stadstimmertuin. Het vrijgekomen terrein bood Samuel Sarphati de mogelijkheid de ‘Meel- en Broodfabriek Holland’ op te richten. Zijn bedoeling  was om daarmee de bevolking van goed brood voor een schappelijke prijs te kunnen voorzien.

Meel- en broodfabriek Holland aan de Vijzelgracht. Tekening: Stadsarchief Amsterdam

De latere kaart van 1909 (hierboven) laat de situatie van de foto zien. Links het gebouw van de Vierde Hogere Burgerschool voor jongens en helemaal rechts de Eerste Ambachtsschool. Op deze laatste school werkte Jacob Olie van 1860 tot aan zijn pensioen in 1890, eerst als tekenleraar en later als directeur. Na zijn pensionering kon hij zich volledig richten op zijn liefhebberij: het fotograferen. Uit die periode stamt deze foto. In totaal heeft hij zo’n 5000 foto’s van zeer hoge kwaliteit gemaakt die heel goed bewaard gebleven zijn. Tegenwoordig bevinden die zich in het Archief van Amsterdam.

De Stadsstratenmakerswerf met korenmolen De Wetering op het gelijknamige bolwerk. Tekening: Stadsarchief Amsterdam

In 1982 stopte Simon Carmiggelt met zijn column ‘Kronkel’ in Het Parool. Een zwarte dag. De jaren daarvoor deed hij al iets rustiger aan door bijvoorbeeld de lezer ook eens ‘aan het woord te laten’. Zo waren in laatste paar jaren de zaterdagen ingeruimd voor bijdragen van lezers. Grappige anekdotes over kinderen de ene week en zwarte humor de andere week. De bijdragen die geplaatst werden, konden rekenen op een presentje in stijl: een uniek bundeltje Kronkels “Speciaal voor U”.
Uw webmaster mocht één keer het genoegen smaken zo’n bundeltje te ontvangen voor een bijdrage in de rubriek “Zwart”. Het presentje, met opdracht van de meester, koester ik tot vandaag maar ik vergat de column uit te knippen. Het ging ongeveer zo:

In ons nieuwbouwwijkje was ook een winkelcentrumpje, met nog geen tien winkels. In één ervan, een klein hoekpandje, had zich een snackbar genesteld. Je zou denken dat zo’n zaakje wel goed zou boeren in een nieuwbouwwijk maar zeker is zoiets nooit.
Na een goed jaar ontstond er op een nacht brand in de snackbar. Zo’n geniepig brandje zonder uitslaande vlammen maar met een hoop rook en roet die het hele interieur zwart geblakerd achterliet. De apparatuur zal wel helemaal vernield zijn geweest en waarschijnlijk zelfs de oorzaak van de brand. Wekenlang, nee…, maandenlang bleef de snackbar gesloten met zwart geblakerde ramen. Je kunt je voorstellen dat ze aan het bakkeleien waren met de verzekeringsmaatschappij, zo ze al verzekerd waren.
Na een hele tijd bleek er een vierkantje in de beroete ramen schoongemaakt te zijn. Daarachter stond een stuk karton met een handgeschreven tekst: Binnenkort heropening als bruin café.

Fietskleppers - door Jos Mol

Het was in de 50er en 60er jaren de kunst om zoveel mogelijk herrie te produceren. Je deed dat bijvoorbeeld met een fiets. Meneer Koopman, die boven ons woonde, verzamelde metalen onderdelen die hij langs de weg vond. Hij had met mijn vader afgesproken dat hij de fietsonderdelen apart zou houden. Toen ik 10 jaar oud werd, was de eerste ''racefiets'' een feit. Toen ik er mee rondreed, zocht ik iets dat vreselijk veel lawaai maakte. Dat vond ik in de fietskleppers.
Wat een takkenherrie!
Wat had je exact nodig voor de herrieschopper? Een leeg schoensmeerblikje, een aantal stukken van een binnenband (1á 2 cm breed), een paar wasknijpers en een stuk touw. Twee wasknijpers werden vastgeprikt aan de voorwielbeugel van de fiets. Daar bovenop kwam het schoensmeerblikje te rusten. Het flexibele stukken binnenband werden nu om het geheel geklemd zodat wasknijpers en schoensmeerdoosje op elkaar vast zaten. De schoensmeerdoosje had zo'n afstand tot het ronddraaiende wiel, dat hij vrij liep. Een halve wasknijper werd zodanig onder de binnenbanden bevestigd, dat deze net de spaken raakte. Een stuk touw werd bevestigd tussen de linker handgreep van de fiets en het linker uiteinde van het schoensmeerblikje. Ging je nu rijden, dan raakte de knijper de spaken (zolang je het touw strak gespannen hield) en verspreidde een enorm lawaai. Hoe harder je reed hoe meer herrie de klepperdoos maakte. Nog meer geluid kreeg je als je meer wasknijpers op de spaken los liet!  Wat ook nog wel eens gedaan werd, dat ook een hoop herrie gaf, was een reeks aan een touw geregen conservenblikken achter je fiets binden.
Als je met een stelletje fietsvrienden op pad ging en die hadden allemaal de fietskleppers aan staan, dan was het gedaan met de rust (denk bijvoorbeeld aan luilak!).

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Daar heb je 't gedonder in de glazen. We hebben eerder al aangekondigd dat "ze" eraan komen maar op donderdag 28 juni 1917 is sprake van de eerste 'aardappelrel'. Op zaterdag 30 juni gevolgd door een tweede. Die donderdag begint het in Rotterdam. Daar liggen in de Parkhaven vijf lichters klaar om een grote hoeveelheid aardappelen over te laden voor Engeland. De regering in Den Haag is nu zover bewerkt dat als Nederland voedsel naar Duitsland levert diezelfde hoeveelheid ook aan Engeland geleverd moet worden. De helft van de oogst gaat zodoende naar het buitenland, wat al tijdenlang voor problemen met de distributie in Nederland zorgt. De Duits-gezinde minister van Landbouw Posthuma zorgt ervoor dat de beste kwaliteit naar Duitsland verdwijnt en de slechtste naar Engeland. De lading van de lichters in Rotterdam wordt door een Engelse controleur afgekeurd omdat die bedorven zal zijn als zij in Engeland arriveert. Daarop worden de lichters bestormd door een horde van 80 vrouwen die stelen wat ze te pakken kunnen krijgen. Voor de politie de zaak onder controle heeft is er een flinke voorraad verdwenen. De rest wordt door het gerecht bij opbod vanaf de lichters verkocht.

Op de foto wachtende huisvrouwen op de NZ Voorburgwal. Alle foto's bij dit item: Stadsarchief Amsterdam

In Amsterdam wordt op 28 juni weer eens een optocht van hongerende stadgenoten richting burgemeester gemeld. De rantsoenering belooft een halve kilo per gezin, maar in veel winkels is helemaal geen aardappel te krijgen. Wethouder Wibaut is deze keer de pineut en staat de vrouwen te woord. Hij krijgt te horen dat bijvoorbeeld aardappelboer Blom in de Elandstraat de voorraad reserveert voor vaste klanten. Dat mag niet, zegt Wibaut, dat is verboden. Maar wie treedt er op?
Voor het huis Prinsengracht 173 van aardappelhandelaar Van Es ligt een lichter met aardappelen die bestemd zijn voor het leger. Ongeveer een-derde is al uitgeladen en staat in zakken van een halve mud op de wallekant. Als een horde spreeuwen stort zich opeens een groot aantal vrouwen op de aardappelen en steelt wat ze kunnen. De schuitenvoerder gooit zijn schip los en dobbert midden in de gracht tot er hulp komt. Die laat tien minuten op zich wachten, dan komen twee agenten. De wallekant is dan al schoongeveegd.

Lees het Algemeen Handelsblad van die dag waarin nog meer excessen wordt opgedist.

Aankondiging van de Gemeente Amsterdam, zoals die in De Tribune van zaterdag 30 juni 1917 geannonceerd werd.

Zaterdag 30 juni 1917 - De Gemeente Amsterdam heeft de rantsoenen van aardappelen werder omlaag gebracht. Vandaag krijgen de huisvrouwen nog maar een kwart kilo aardappelen geleverd. Dat betekent opstand in en voor de winkels. In de Jordaan ontspoort het meteen als opstandige vrouwen anderen beletten om die 250 gram te kopen. Tassen worden uit de handen gerukt, aardappelen vliegen over de grond, men eist een grotere hoeveelheid. De vrouwen gaan in optocht andere aardappelwinkels langs. De een na de ander doet zijn winkel dicht in afwachting van politieondersteuning. De optocht, zoals het tot nu toe nog heet, komt aan in de Staatsliedenbuurt waar de laatste winkel aan het Van Beuningenplein zijn deur sluit. De politie lijkt niet opgewassen tegen deze volkswoede. De mannen schuiven hun vrouwen naar de voorste linie in de veronderstelling dat daar minder hard tegen opgetreden wordt.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave