De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Otto Meyer. De nieuwe opgave komt dus van hem. Het thema voor deze week is 'pootje-baden' in de stad. Het zijn twee foto's van verschillende locaties. De vraag is:

Waar is foto 1 (links) genomen?

Waar is foto 2 (boven) genomen?

Oplossingen via deze link

Deze foto gaf geen grote problemen. Dit is de Brouwersgracht 296-300 met de remise van de Amsterdamse Omnibus Maatschappij (AOM), de paardentram. De remise werd in 1892 gebouwd door A.L. van Gendt.
Het complex is inmiddels afgebroken en vervangen door woonhuizen, die als ze niet zo ontzettend wit waren er best mee door hadden gekund.

Gerard Beerman klaagde dat voor de bouw van de remise het huis van zijn betovergrootvader Jan Munnik Beerman afgebroken moest worden.

De foto is van Jabob Olie.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Otto Meyer, Anna Denekamp, Aschwin Merks, Anneke Huijser, Robert Raat, Gerard Beerman, Carol de Vries, Ria Scharn, Maaike de Graaf, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans van Efferen,

Te gek voor woorden. Dit lijkt op een dinges maar het is een toeristische attractie. De dames-toeristen mogen zich hier achter het raam laten fotograferen en hun echtgenoten ervoor. Wie bedenkt zoiets? Maar..., eh...

Waar is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De fotograaf stond op de Zuiderkerkstoren en keek uit over Vlooienburg. Op de voorgrond de Zwanenburgwal en midden boven verdwijnt de Amstel in de verte. Rechts daarvan is het Paleis voor Volksvlijt zichtbaar en aan de Amstel is een van de "stompen" het theater Carré. Vlooienburg is helemaal plat gegaan voor de bouw van de Stopera en de eerste metrolijn.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Onder: Google Maps 3D

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Minne Dijkstra, Kees Huyser, Anneke Huijser, Adrie de Kon ing, Ria Scharn, Fons Baede, Maaike de Graaf, Robert Raat, Jos Mol, Hans Goedhart, Hans van Efferen, Otto Meyer,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Eens kijken van welke generatie u bent. Dit is een sokkel en normaal staat hier een beeld op.

Waar staat deze sokkel?

Wat hoort er op te staan?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit zijn de huizen Rokin 61-67 die in 1978 afgebroken werden om hier de nieuwe Optiebeurs te kunen bouwen. Rokin 65 was helemaal nog niet zo oud. Het was Gebouw Neptunus naar ontwerp van architect J.A. van Straaten dat in 1906 opgeleverd werd.
Foto's: Stadsarchief Amsterdam

In een vlaag van verstandsverbijstering hebben de nodige commissies instemming betuigd met het ontwerp van de heilige Cees Dram voor een Optiebeurs. Zei ik dram? Ik bedoel natuurlijk Dam. Dam is die architect die nog steeds meent dat de Dam naar hem vernoemd is. In die donjon op de hoek heeft hij waarschijnlijk jaren zitten opletten dat aanslagen op zijn schepping zouden worden verijdeld. Daar is een donjon per slot voor. Het mocht niet baten; de optiebeurs zelf gooide de handdoek in de ring. NRC Handelsblad zag er wel wat in maar dan moest die maffe donjon verdwijnen. Er is toen ook maar een compleet nieuwe gevel van glas en staal voor geplakt. Nou ja, het Rokin is ter plekke toch afgeschreven. Maar waarom niet aan de Zuidas, jongens!

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Erik-Jan Noomen, Kees Huyser, Ria Scharn, Anneke Huijser, Robert Raat, Adrie de Koning, Hans van Efferen, Jos Mol,

Foto van een verlate ramptoerist. Weet u wie de buurman van de bewoner van dit aardige renaissancepandje was?

Wat stond er rechts van dit pand?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Weet u nog de foto van "Met de camera op pad" van week 31? Fotograaf A. Kroon kiekte zijn eigen zaak met op de achtergrond de Grimnessesluis. Bekijk anders nog even de uitslag in week 32.
Het is dan wel een andere afdruktechniek maar het kan best zijn dat hij zich na het maken van de vorige foto een kwart slag naar rechts draaide en deze nam. Dit is opnieuw de Oude Turfmarkt met links het poortje dat toegang gaf tot een gang met bijgebouwtjes van het Binnengasthuis. Het was ooit de hoofdingang van het klooster der Nieuwe Nonnen. Op de gevelsteen boven de poort Dionysius, de beschermheilige der nonnen, met het afgehakte hoofd in de handen. Het poortje verdween bij de wijziging van de rooilijn der Oude Turfmarkt, t.g.v. de bouw van de Kraamkliniek.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het hele verhaal over het afgehakte hoofd gaat over de martelaar Dionysius van Parijs of op z'n Frans Saint Denis. Hij werd in de 3de eeuw door heidenen door onthoofding om het leven gebracht in Montmartre, was het niet eens met deze plaats van begraven, pakte zijn hoofd op en liep enkele kilometers naar het noorden. Daar was hij tevreden en daar wilde hij begraven worden. Daar vind u dan ook de Parijse voorstad Saint Denis. Voor Nederlanders die met de auto naar Parijs rijden een bekende naam, de eerste aankondiging dat je je doel nadert.
Soortgelijke verhalen worden vaker over martelaren verteld. Er is zelfs een verzamelnaam voor bedacht: cefalofoor, dat uit het Grieks stamt en letterlijk "hoofddrager" betekent. Onverzettelijkheid voorbij de dood.
Het klooster der Nieuwe Nonnen heette officieel: Sint Dionysius ten Huse ter Lelyen

Goede oplossingen kwamen van Erik-Jan Noomen, Aschwin Merks, Ria Scharn, Robert Raat, Hans van Efferen,

Rolfilm - door Jos Mol

Wie weet er nog wat een rolfilm is en waar je deze kon kopen? Tegenwoordig heeft zowat iedereen een zaktelefoon van de merken iPhone, Samsung, HTC, Sony, Huawei e.a., waar een super fotocamera in zit. Is het fotootje niet goed, dan deleteer je het simpelweg. Zijn de geselecteerde foto's goed, dan transfereer je deze naar je computer en maakt er bijvoorbeeld een fotoalbum mee. Zo gemakkelijk ging het vroeger niet. Mijn vader heeft in de jaren rond 1925 nog met glasplaten gewerkt! Een artikel over fotowedstrijden waar hij succesvol aan mee heeft gedaan staat in DOA (de Oud-Amsterdammer) van 20 maart 2012.

Hoe ging het vroeger?
De man van het eerste uur was Louis Daguerre (1787-1851). In 1826 maakte hij de eerste succesvolle 'photograph'. Een Amsterdamse fotograaf die iedereen kent is Jacob Olie (1834-1905). Hij maakte zijn eerste opname in de zomer van 1861. Hij gebruikte de 'natte collodium methode' en kon daarom in het begin alleen in de eigen omgeving fotografen (de chemische reacties moesten onmiddellijk gestopt worden!). Dus de vroege opnamen van Olie beperkten zich tot opnames van portretten en de buurt waarin hij woonde, de westelijke eilanden. Rond 1870 is het een hele periode stil geweest rondom Jacob Olie. Na zijn pensionering hervatte hij zijn fotografie hobby (hij was tekenleraar en directeur van de eerste ambachtsschool van Nederland). Dit was de meest productieve periode, waarin bij meer dan 3600 glasplaat negatieven produceerde in 15 jaar. Hij hield een keurig aantekeningen boekje bij van al zijn opnamen! Droge gelatine platen waren in de plaats gekomen van natte collodium platen. Het voordeel van de gelatine platen was dat deze niet onmiddellijk ontwikkeld hoefden te worden. Vandaar de grotere reikwijdte van de fotograaf! In de jaren 1890 van de vorige eeuw veranderde de stad Amsterdam enorm, het Centraal Station kwam er in 1889, vele grachten werden gedempt en kaden verbreed voor het toegenomen (motorisch) verkeer. 

De filmrol
Uitgevonden is de 60mm rolfilm (de film is opgerold op een ronde spoel, zie foto) door de dominee Goodwin, die het patent verkocht aan Ansco. Kodak wilde dit ook graag hebben en na een lange strijd nam Kodak het patent over voor een astronomisch bedrag. In het begin verkocht Kodak zijn eigen fototoestellen compleet met rolfilm. Was hij volgeschoten dan stuurde je het geheel naar Kodak. Deze ontwikkelde de film en drukte de foto's af, waarna je de camera met nieuwe film terug kreeg. Later werden de rolfilms los verkocht om ze vervolgens vol te schieten. De volle rolfilms werden naar de fotowinkel gebracht om ze te ontwikkelen en de foto's te laten afdrukken. Velen deden dit zelf in hun eigen 'doka's' (donkere kamer). 

Kleinbeeld
Kleinbeeldfilm van 35mm breed werd voor 't eerst in 1924 toegepast in Leica's van de firma Leitz. Dat was ook een rol film, maar dan in een cassette. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd dit filmformaat gemeengoed en bleef de 60mm rolfilm het materiaal voor vakfotografen vanwege de hogere resolutie (minder 'korrel'). In de 90er jaren raakte zowel kleinbeeld- als rolfilm in onbruik door de opkomst van het telefoontoestel met ingebouwde camera, dat je gewoon in je zak kon steken. De telefoons zijn tegenwoordig zodanig ontwikkeld dat je een complete computer bij je hebt. Je kunt naast foto's maken en telefoneren ook e-mailen, skypen, googlen etc.

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Misschien leuk om eens te kijken wat er allemaal over de historie van de fotografie en over de fotografen van historisch Amsterdam geschreven werd in de PDF "de belangrijkste topografische fotografen in Amsterdam". Klik de omslag om te lezen.

In de late Middeleeuwen ontwikkelde Amsterdam zich tot een welvarende handelsstad met de oostelijke helft ervan als woongebied voor de rijkste kooplieden. Als winkelgebied stond op plaats één met stip de Warmoesstraat en als woongebied gooide de Kloveniersburgwal de hoogste ogen. Denk maar aan de kapitale huizen van Poppen en Trip. Ook de zeventiende-eeuwse uitleggen veranderden aanvankelijk niets aan dat beeld. De bewoners van de grachtengordel hadden voor de eerste levensbehoeften de winkels in de zijstraten en de radiaalstraten als de Leidsestraat. Voor duurzame goederen ging iedereen naar de oude binnenstad en dat ging hoofdzakelijk via de radiaalstraten. En daar  ging het voor de oostelijke helft van de stad mis….

Afb: Interieur apotheker Warmoesstraat. Tek: Winkelstories Els van Wageningen

Door een reeks vervelende oorlogen stokte het bevolken van de Vierde Uitleg in het laatste kwart van de zeventiende eeuw. Oostelijk van de Amstel wilde geen mens meer wonen; alleen een belangrijke uitvalsweg als de Weesperstraat raakte halfvol maar verder bleef het braak liggen. Ook de hofjes, bejaarden- en armenhuizen die het stadsbestuur naar het gebied dirigeerde, betekenden geen winkelend publiek. Er was een veel grotere stroom kooplustig publiek dat nu via Leidse- en Utrechtsestraat de binnenstad in trok. De winkeliers reageerden op deze trend door naar de overkant van de Amstel te verhuizen. De Kalverstraat was oorspronkelijk helemaal geen verkeersader, hoofdzakelijk door de vele veemarkten. Pas nadat eind zestiende eeuw de ossen-, varkens- en schapenmarkt waren verdreven werd dat mogelijk. Na de Vierde Uitleg kwam de loop er in en werden de huizen een voor een omgebouwd tot winkel.

Afb: zo zag de Lepelstraat er twee eeuwen geleden nog uit. Tekening Gerrit Lamberts 1817 (SAA)

In eerste instantie dachten de meeste bewoners van de Warmoesstraat er niet aan om hun comfortabele huizen te verruilen voor een in de grachtengordel. Dat vonden ze maar ‘buiten de stad’. Toch bleek dat in de praktijk heel erg mee te vallen. Door de halve ellipsvorm was de oude stad nooit echt ver weg, zeker niet nadat de Kalverstraat ‘begaanbaar’ geworden was. Stuk voor stuk trok ook de chique uit de binnenstad naar buiten. In de eerste decennia na de uitleg werden percelen in de grachtengordel vaak doorverkocht en bestaande huizen verbouwd of verfraaid. Zo kon juist het meest zuidelijk deel van de gordel tot Gouden Bocht worden en zo zakte de ‘Oude Zijde’ langzaam af tot wat het nu is. Zo ook kon de Kalverstraat tot de duurste en sjiekste winkelstraat van de stad en zelfs van het land worden.

Afb: Begin van de Kalverstraat met op de achtergrond de Nieuwe Kerk. Tek: Felipo Tozelli ±1820 (SAA)

ven een Waterloopleintje pikken’. Dat deden mijn vader en ik wel. Later deed ik het in mijn eentje. Ik héb daar wat rondgezworven! Het plein en de omgeving waren nogal aan verandering onderhevig.  Ook werd en wordt de markt vaak bedreigd in haar voortbestaan. ‘Oh, Waterlooplein’, zing ik - samen met Johnny en Rijk - mijn liefdesverklaring aan dit ultieme genietplein.
Joodse mensen woonden hier met name. Van de honderdveertig families zijn er in 1945 tien teruggekomen.  Jack Maandag met zijn autohandel. Moffie - met concentratiekampnummer op zijn onderarm - met zijn horloges per kilo. Montezinos met zijn ijs en patat. Bram Polak met zijn radio-onderdelen. De illustere handelaar Maup Caransa.
Na school en in weekends ging ik op de racefiets naar de leukste vlooienmarkt ter wereld gelegen in de leukste stad in de wereld. Na een beetje scharrelen en wat dingetjes kopen, ging ik op de rode plastic rotanstoeltjes zitten bij de drankverkoper met een heerlijk gekoeld flesje Hero cassis en droomde weg in het zonnetje bij het geroezemoes der handelaren en hun klanten.
De hele boel ging op de schop. Het waren ruige tijden. Er moest een metrobuis komen én een postmodern stadhuis. Hele gevechten volgden, culminerend in een fysieke strijd in de Nieuwmarktbuurt. Ik zag het met lede ogen aan. Wij (wij pleinbehouders) demonstreerden eerst op vredige wijze met fietstochten, wereldcircussen en koorddansers over de Amstel. Ik fietste - tussen de glaasjes cassis door - mee, hielp met de spandoeken ophouden, speelde treurige wijsjes op mijn oude bügel en applaudisseerde voor de koorddanser. Een krachtig groepsgevoel!

Het plein lag er ineens druilerig en desolaat bij. Sloop! Er was nog geen actief Stadsherstel! Prachtige panden verdwenen en als het aan de modernisten lag, was de hele Nieuwmarktbuurt veranderd in een autosnelweg.  De zon bleef ook al weg. Ik voelde me ontheemd. Er lagen vierkante plannen voor rechtlijnige straten en metrotreinen en die plannen moésten! Wethouders en projectontwikkelaars stonden in hun opvattingen haaks op de Mokumse provo’s en kabouters; de klinische stadsverpesters als Den Uijl, Lammers en de Cloe bleven onwrikbaar.

Er is nog steeds gedoetje op het plein. Het authentieke wereldberoemde rommelplein met zijn Mokumse humor, zijn jiddische humor, zijn koopmannenhumor, zijn doorgewinterde ouwetroepiesverkopers.  Ik heb net nog wat verslagen gelezen van de bijeenkomsten in het stadhuis tussen de marktkoopmannen en de gemeentelieden. Snappen zij elkaar wel? Willen de gemeentelieden - ook nu weer gaan ze volgens mij uit van hun eigen belang - de handelaren wel begrijpen?  Was Eberhard er nog maar. Die zorgde altijd voor een goede verbinding! Het Waterlooplein en Eberhard hielden van elkaar.
‘Laten we goed voor elkaar zorgen!’ zei ie.

‘Oh Waterlooplein,….oh Waterlooplein,…
't Is mooi en lelijk tegelijk
Armoedig en toch ook weer rijk
't Is weemoed met een scheutje gein
Het Waterlooplein’

Bekijk en beluister Johnnie en Rijk via YouTube

Voor alle nieuwe deelnemers laten we interessante bijdragen uit het verleden nog eens langs komen. Te zonde om in de vergetelheid te laten wegzakken. Deze keer een film van Han Mannaert.

Klik de afbeelding links om nog eens te bekijken.  Duur: 9 min. (260MB).

Donderdag 8 november 1917 - Bijval vanuit onverwachte hoek. In de Raad wordt de motie Bellar Spruijt (VDB) aangenomen met 21 tegen 13 stemmen. In de motie staat dat B&W uitgenodigd wordt een voordracht voor te bereiden tot den bouw van noodwoningen. Dat is politieke taal voor: of B&W nou eindelijk eens als de donder een begin wil maken met de bouw van de allang goedgekeurde noodwoningen.

Op de foto Amsteldorp 1918 (SAA)

Vrijdag 9 november 1917 - De Raad hecht zijn goedkeuring aan de begroting voor 1918, die voor 't eerst in jaren met iets meer dan ƒ 61 miljoen sluitend behoort te zijn. Dat akkoord is niet geheel vrijwillig; de regering heeft daar al jaren op aangedrongen en wimpelt al een tijdje alle verzoeken om staatssteun bij grote projecten in de stad af. Eerst maar eens het huishoudboekje op orde brengen!

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave