De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Arjen Lobach. Hij had geen tijd om een nieuwe opgave te zoeken en die komt nu van nummer twee, Anna Denekamp. De vraag is:

Waar is dit?

U zult deze trapgeveltjes tevergeefs in het huidige stadsbeeld zoeken. Ze zijn afgebroken en deze keer niet voor een appartementengebouw maar voor iets heel anders. Facultatief:

Wat kwam er in de plaats van deze geveltjes en het inpandige huisje?

Oplossingen via deze link

Viel toch nog mee! Dat dit de Kleersloot was, wisten een redelijk aantal mensen. De panden zijn rond 1975 onteigend en zouden afgebroken worden om de aanleg van de eerste metrolijn mogelijk te maken. Niet zonder slag of stoot, zoals u misschien nog weet.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anna Denekamp, Fanta Voogd, Ria Scharn, Robert Raat, Anneke Huijser, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans van Efferen en Nico Prinse.

Erwin was niet van plan het u moeilijk te maken. Zijn vraag is:

Weet u waar dit is?

Wij doen er nog een vraag bij om het toch een beetje tot een quizvraag te maken:

We zien in de verte een brug op houten jukken. Welke?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De fotograaf stond aan de Oudezijds Achterburgwal en keek aan de overkant de Barndesteeg in. Rechts van de steeg de nummer 93 en 95 die kennelijk onder één architectuur gebouwd werden maar waarvan nr.95 ooit een nieuwe geveltop heeft gekregen. Deze en omliggende panden zijn gebouwd na het in 1585 confisqueren van het Bethaniën-klooster en opheffen van de orde. Door geldnood gedwongen had het klooster begin 16de eeuw al de buitenstrook van hun grond te gelde gemaakt en daarop waren de voorlopers van deze huizen gebouwd. Ook het rooien van de Koestraat over het kloosterterrein gebeurde in diezelfde tijd. Hierdoor werd het kloosterterrein in tweeën gedeeld. In de Barndesteeg vinden we vandaag nog de voormalige refter van het klooster, een van oorsprong blinde gevel naar de buitenzijde, zoals bij kloosters gebruikelijk. Onderstaande reconstructie is van de situatie van 1544, het jaar van de vogelvluchtkaart van Cornelis Anthonisz. De Koestraat is dan al gerooid en wat hier de Uithof genoemd wordt is het afgesneden kloosterterrein.

Beide afbeeldingen: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Eric-Jan Noomen, Maarten Helle, Ria Scharn, Adrie de Koning, Robert Raat, Han Mannaert, Anneke Huijser, Otto Meyer, Jos Mol, Hans van Efferen en Anna Denekamp.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie heeft een uitgebreide site met foto's online staan die in het "Interbellum" (d.i. tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog) gemaakt zijn. Eén daarvan met luchtfoto's, onder andere van Amsterdam. Deze foto is gemaakt buiten de Singelgracht maar als u zich enigszins kunt oriënteren op luchtfoto's is het niet moeilijk uit te maken waar dit is. De rode pijl is een quizvraag:

Waar is dit?

Hoe heet de kerk onder de pijl?

Oplossingen graag via deze link

Foto: NIMH

De fotograaf stond aan de kade langs de Binnen-Amstel, in die tijd de Doodskistenmakersgracht geheten, en keek richting Rokin. De Doelensluis is de scheiding tussen Binnen-Amstel en Rokin. Rechts rijst het logement 't Rondeel uit het water op. Na vele verbouwingen werd dit het Hotel de l'Europe. U leest meer over het ontstaan van de Nieuwe Doelenstraat, de Doelensluis en logement 't Rondeel in de PDF over de Uuterste Nesse, pag.32-35.

Goede oplossingen kwamen van Maarten Helle, Arjen Lobach, Fanta Voogd, Kees Huyser, Ria Scharn, Harry Snijder, Robert Raat, Adrie de Koning, Hans van Efferen, Anneke Huijser, Otto Meyer, Anna Denekamp, Jos Mol en Gerard Beerman.

Heeft u nu ook al heimwee naar de zomer? Toen je liever in de schaduw liep, desnoods door het gras, liever dan in de felle zon?

Waar is dit?

Hoe ziet het hier vandaag uit? (Street View?)

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De Google cameraboot voer over de Keizersgracht en kiekte hier het huisje op nummer 104. De gevelsteen verklaart de naam van het voorname pand op nummer 102: de Rode Hoed. Alhoewel..., verklaart? De gevelsteen is meer dan 400 jaar oud maar is pas recent zo gepolychromeerd. Dit was sinds eeuwen het huis "waer de hoet in de gevel staet". Niks "rode" dus.
Achter deze panden hadden de Remonstranten van 1630 tot 1955 hun schuilkerk. Lees de uitgebreide PDF om achter de geschiedenis van deze huizen en de kerk te komen en waarom protestanten zich toch van schuilkerken bedienden.
Klik deze link om te lezen.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Ria Scharn, Robert Raat, Anna Denekamp, Hans van Efferen en Jos Mol.

De Triotrack - door Jos Mol

Mijn oudste broer Wim kocht in 1954 een triotrack koffergrammofoontje. Dat was een verademing want je kon toen je 'eigen' muziek draaien. Want vergeet niet dat we daarvoor uitsluitend een kastje met 3 à 4 zenders kenden. Nu hadden we dan eindelijk een echte grammofoon in huis. De triotrack grammofoon is een Deens product en geïmporteerd in Nederland door de firma Acoustical Handel Maatschappij (AHM, Amsterdam). Er zat een knop op die het toerental kon variëren van 33, 45 en 78 toeren. De fijnregulatie gebeurde met het groene knopje dat bovenop zit. Vanaf 1957 is de grammofoon uitgerust met vier snelheden. Als de plaat uitgespeeld was, sloeg hij automatisch af. De naald was voor die tijd revolutionair en bestond uit een piëzo-elektrisch kristal. Mijn broer vertelde mij dat de triotrack gekocht werd bij Radio National op de hoek van de Ruysstraat en de Wibautstraat.
De verkoopprijzen lagen in 1958 tussen ƒ 115 en ƒ 195. Er bestonden ook (relatief) dure typen zoals het model 643 (Hfl. 490) met een ingebouwde 2x7 watt versterker en een transparante stofkap. De triotrack die mijn broer had gekocht had geen versterker en die plugden we gewoon in de Philips radio. Ik kan me nog o zo goed de aanschaf van die radio bij de Firma Both aan de Linnaeusstraat 38 voor de geest halen. Ik herinner mij nog dat de verkoper erg mystiek deed bij het verpakken van de radio. En hij functioneert nog steeds in mijn garage! De firma Both verkocht onder andere radio's, rijwielen, haarden, koelkasten en stofzuigers. Een paar jaar later knutselde mijn broer, eigenhandig, een versterkertje in elkaar.  In 1953 is het bedrijf AHM opgericht door Dolf Don. De ingebouwde versterkers zijn een product van Acoustical zelf en de koffers zijn van de firma Storm uit Tilburg.

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Het Binnengasthuis, de gevelwand aan de Grimburgwal. Die staat er al een meer dan een eeuw maar dit deel is al sinds medio 15de eeuw Amsterdams grondgebied. En zelfs toen stonden hier al de kloosters van de Oude en de Nieuwe Nonnen. Toch lieten die altijd een strook grond langs de Grimburgwal vrij die de stad gebruikte. Er stond ooit een brouwerij, de stad had er een terrein voor reparatie, opslag, enz. dat op de kaart van Cornelis Anthonisz 'Scaffery" heet en er stonden pakhuizen in soorten en maten. Later kwam er het officiële logement voor hoge gasten van de stad, het Oudezijds Heerenlogement. Nou zijn daar boeken over volgeschreven, maar wat weet u van de pakhuizen die ernaast stonden?

Direct naast het Heerenlogement stonden twee grote stadspakhuizen. Een pakhuis genaamd 't Wapen van Amsterdam en een driedubbel pakhuis Sint Pieter. Dat laatste werd algemeen gezien als het mooiste pakhuis dat Amsterdam ooit gekend heeft. Nu werden de voorgevels regelmatig vernieuwd maar om in de pas te blijven met het logement was de gevel van pakhuis Sint Pieter uitbundig gedecoreerd met (dubbele) pilasters en i.p.v. een eenvoudige trapeziumgevel ook hier weer rijke decoratie en een levensgroot beeld van de apostel Sint Pieter (Petrus).
Links daarvan stond het Wapen van Amsterdam. Op de ets van Petrus Schenk hierboven heeft dat nog een trapgevel maar op de tekening van Jan de Beijer (hieronder) is de gevel gewijzigd. In de vorm zoals Schenk ze afbeeldt komen ze ook voor op de kaart van Balthasar Florisz. van Berckenrode uit 1625. Op diezelfde kaart zijn ook de drie daken te zien, corresponderend met de in drieën gedeelde voorzijde met de drie hijskasten. Door de pilasters kreeg de gevel een drie-dimensonale werking. De dubbele pilasters in het midden reikten tot aan het dak. Daar werden ze bekroond door een opengewerkt fronton met in het midden het beeld van Sint Pieter. We kunnen rustig stellen dat een dergelijke figuur op een pakhuis een zeldzaamheid is. Wat we op de aquarel van De Beijer goed zien is de accentuering van vensters en zolderdeuren door lichte banden. Het pakhuis in deze vorm komt niet voor op de kaart van Pieter Bast (1597) en moet dus in de periode 1597-1625 gebouwd zijn.

De naam en de schutspatroon Sint Pieter van het gasthuis was al sinds de Middeleeuwen in gebruik toen het in de Nes gevestigd was. Ook na de verhuizing naar de Grimburgwal heette het nog Sint Pietersgasthuis. De naam Binnengasthuis kwam langzaam in zwang na de opening van het Buitengasthuis ofwel Pesthuis achter de Overtoom (1635). Ook de naam van het pakhuis heeft die achtergrond. Oorspronkelijk droeg het beeld dan ook het gebruikelijke attribuut van Petrus, de sleutel van de hemelpoort. Die link met een paapse heilige ging de gereformeerden te ver, vooral toen bekend werd dat katholieke varenslui en passanten het beeld "eer bewezen", een kruisteken maakten. Daarop werd de sleutel verwijderd, zodat de figuur voor een willekeurige persoon kon doorgaan.
Om te voorkomen dat de toegang via het gasthuisterrein zou plaatsvinden was er voor logement en pakhuizen langs een kade aangelegd, die via een eigen brug in het verlengde van de Oudezijds Achterburgwal oostzijde te bereiken was.

Alle afbeeldingen bij dit item komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam

Tussen Sint Pieter en logement stond het pakhuis 't Wapen van Amsterdam. Het was niet zo spectaculair uitgedost als de buurman, maar er stond toch maar een trapgevel voor en voor een pakhuis is dat toch weer een stapje hoger. Wanneer de gevel vervangen is voor die we op de 18de-eeuwse prenten zien, weten we niet. Bij benadering is dat tussen de prent van Schenk (1710) en die van De Beijer (1767) in gebeurd. Door dit latere tijdstip heeft dit pakhuis het dan weer langer uitgehouden, gezien onderstaande foto uit 1870, toen Sint Pieter afgebroken werd.
Sint Pieter is afgebroken om de bouw van de kraamkliniek mogelijk te maken, de rest voor het zg. vrouwenverband.

n café Schiller zat ik aan de bar waar net een BG-er (Beroemde Globalist) zat te nippen aan zijn derde whisky. Het was Riekus Q. Killhaas, ook wel Q. Killhaas genaamd. Hij zat er een beetje verwaaid bij. ‘Wat kijk jij benauwd Q.,’ zei ik. ‘Klopt,’ antwoordde Q. lijzig en moedeloos. ‘ Ik had een rottige droom.’ ‘Vertel!’ ‘Ik droom nooit, en zeker nooit rottig, maar deze droom had wel effekes impact op mij, nooit van mezelf gedacht, dat ik zo ‘n rottige droom kon krijgen! De laatste tijd word ik midden in de nacht hijgend en angstig wakker en lig ik vaak nog effekes door te ijlen, zegt mijn vrouw. Maar nu…man, man, man,… wat een rottige droom was dat!’ ‘Ach Q, je hebt gewoon de leeftijd!  Het zal de penopauze zijn, of een tussendoor-burnoutje, of een carrièremove!  Trouwens je bent een van de meest gevraagde architecten all over the globe, erkend, vele fans, dusse…’ ‘Ja dat is wel zo, zeker,vele steden waren blij dat ik een mooie stenen staaf neerzette van 200 meter hoog en waren blij dat ik hun oubollige gedateerde steenjungles wat kwam opleuken met mijn Killhaasiaanse pareltjes….,…maar ja,…die droom hè!’  ‘Okee, vertel eens over die droom dan, Riekus!’ herhaalde ik.
‘Nou ik zat aan mijn tekentafel te werken voor mijn arsjitektenburo, …..paar ontwerpies voor Zuid Korea en eentje voor de Seychellen, komt me die van der Haan binnen, je weet wel Adelbert van der Haan, onze burgervader zogezeid. Zegt ie tegen mij: ‘Kan jij eens een hele serie van die arsjitektonisch verantwoorde effectieve post-post-modernistische huizen c.q. gebouwen regelen?  Het gaat om wat gaten aan de Bierkade en aan de Baronnengracht!’ ‘Natuurlijk ken ik dat,’ zeg ik tegen de arme man.’ ‘Ken het snel?, vroeg Adelbert.
‘Tuurlijk, voor jou doe ik alles Adelbert!’

‘In dromen gaat alles nogal snel, dus ik schetsen en tekenen en berekenen, je weet hoe dat gaat en binnen de korste keren had ik een paar heerlijke vierkanten glazen puien getekend en stuurde dat met een appje naar van der Haan.’
‘En?’
‘Die was erg in zijn nopjes met de ontwerpen en belde meteen een paar bouwers.’ ‘Je hebt het goed gedaan, Killhaas!’ zei ie later. En hij bestelde nog vierendertig van die mooie Killhaashuizen.’
‘En toen?’
‘En toen werd ik wakker in mijn droom,..eh…ik werd dus niet echt wakker, maar ik droomde dat ikke…eh.’
‘Ja ja, en toen?’
‘Toen ik wakker werd, stond die Adelbert naast mijn bed. ‘Het gaat lukken, het gaat lukken, zei Adelbert die vergenoegd in zijn handen wreef!
‘Okee, het gaat lukken. Wát gaat lukken, van der Haan?’
‘Met die toeristen…met die toeristen!!!’
‘Zou je denken,…okee..ik snap het,..groepen toeristen die in architectuur geïnteresseerd zijn worden rondgeleid in modern,…neen neen,..in post-post-modern Roffeldam, enne,…’
‘Neen neen, je snapt het niet,’ zei van der Haan,’ we hebben de laatste decennia juist veel te veel toeristen,..je kan door de toeristen Roffeldam niet meer zien,..en daarom dachten we aan jou, Q.!’
‘Aan mij? Hoezo,..wat is de clou?’
‘Nou gewoon, hoe minder mooie antieke geveltjes en hoe meer kille Killhaasdozen, hoe minder van die irritante gasten in mijn stad…….whoe-aa-aa-aaaaa!’ lachte hij onbeschoft luid! ‘ En toen werd ik zwetend wakker,…écht wakker!!’  

Ik zette een dubbele whisky voor Q. neer. Arme Q.!   Het valt allemaal niet mee!

...de Filistijnen.

Wij werden gekapitteld over de opmerking over het buurpand van de quizvraag naar Oudezijds Achterburgwal 93. We hebben al maandenlang af en toe de aandacht gevestigd op de ontwikkeling van de architectuur in de 17de eeuw, over de renaissancebouw van Hendrick de Keyser en zijn navolgers en het classicisme van Philips Vingboons en diens navolgers. Als we dan Oudezijds Achterburgwal 95 in ogenschouw nemen zien we om te beginnen dat 93 en 95 ooit onder één architectuur gebouwd zijn. De gevels zijn tot aan de zolder identiek. Het is mogelijk dat een brand in nr.95 de oorzaak is geweest van de verbouwing. Maar waarom die volkomen misplaatste vervanging van een renaissance-geveltop door een halsgevel in mislukte proporties? Hoe een halsgevel er uitziet tonen nrs.89-91, links van de Barndesteeg en bijv. de Cromhouthuizen die we in week 35 opvoerden. De klauwstukken zijn hier half doorgezaagd en opgevuld met wat metselwerk met een rollaag i.p.v. een natuurstenen band. Het fronton waarmee de top wordt afgesloten is te groot en doet het lijken op een waterhoofd. Dat wordt nog eens ondersteund door een té sterk (of tè vroeg) ingezwenkte rand. Nu zwenkt de rand al weer naar buiten voor de top bereikt is.
Met dezelfde middelen en tegen dezelfde kosten had er een acceptabele top kunnen ontstaan en nog beter ware het geweest als de gebreken van de top opgelost waren en het evenbeeld van nr.93 was teruggerestaureerd. Zoals het zonder twijfel ooit gebouwd werd. Het feit dat de verbouwing al bijna een eeuw geleden plaatsvond doet niets af aan de "verkeerde" gevel.

Een leuke animatie en wat achtergrondinformatie over het Paleis voor Volksvlijt van Emiel Verwijst.

Klik de afbeelding om te starten

Op Flickr heeft dit instituut enkel fotoalbums geplaatst met allerlei foto's uit het hele land en dus ook uit Amsterdam. Wij vonden vooral de luchtfoto's interessant, allemaal uit het Interbellum. Een van deze foto's figureert hierboven als quizvraag. De rest kunt u zien als u de afbeelding hiernaast klikt.
De plaatsen staan in alfabetische volgorde, dus even doorklikken naar Amsterdam.

Maandag 17 september 1917 - Bijeenkomst van de NVAA, de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholische dranken ('de Blauwe Knoop'). De vereniging bestaat 75 jaar. Eye film beheert een filmverslag van deze bijeenkomst, maar het lukte ons niet die te starten.

De film registreert een jubileumbijeenkomst van de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholische dranken (NVAA), die in 1842 werd opgericht als de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Sterken Drank (NV). De NVAA wilde niet alleen gedistilleerde dranken, maar ook wijn en bier verbieden. De reportage opent met de aankomst van de leden op het Centraal Station Amsterdam. Bij de bijeenkomst, die werd gehouden in een park, waren ook kinderen en jongeren aanwezig. Tussen de leden van de organisatie is Frerich Ulfert Schmidt te zien, een socialistisch onderwijzer die een belangrijke rol speelde bij de vorming van de NVAA. De Algemene Vergadering van de organisatie werd gehouden in het toenmalige stadhuis, dat na 1988 in gebruik werd genomen als Hotel The Grand.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave