Maurits van Oranje Nassau

tot zijn benoeming tot stadhouder van Utrecht, Holland en Zeeland in 1585

De kinderen van Willem van Oranje en zijn tweede vrouw Anna van Saksen waren vruchten van kortstondige verzoeningen. Het huwelijk leidde al tot moeilijkheden voor het gesloten werd. Willem begeerde de 15-jarige Anna niet om haar aantrekkelijke uiterlijk (foeilelijk, bochel) of om haar vriendelijke aard (cholerisch temperament) maar uit politieke berekening en wellicht om haar bezit. Willem was een prachtlievende prins en Anna liet zich graag door de Bourgondische praal verblinden. Toen het dagelijkse leven tijdens de eerste jaren van de Opstand door geldzorgen en grote problemen wat eenvoudiger werd uitte Anna luidkeels haar ongenoegen. Ze maakte vaak ruzie en dat 't liefst in het openbaar; ze dronk te veel en sloeg haar personeel bont en blauw.

De eerste zoon Maurits stierf enkele jaren oud, de tweede werd op Dillenburg geboren en was overigens de eerste zoon van Oranje die niet rooms-katholiek gedoopt werd. Als zuigeling was Maurits bijzonder zwak. Herhaaldelijk werd voor zijn leven gevreesd en 't leek erop dat ook hij het niet zou halen. Meestal had hij een wasbleke gelaatskleur, tenzij hoge koorts zijn tengere lichaam teisterden. Intussen slaagde hij er toch in op de een of andere manier in leven te blijven maar dat zeker niet dankzij de goede zorgen van zijn moeder. Maurits heeft zijn moeder na 1568 (haar slecht aflopende avontuurtje met Jan Rubens..., inderdaad de vader van) niet meer terug gezien en werd verder opgevoed op Dillenburg door zijn oom Jan VI (de Oude).
Het cholerisch karakter van ma en de calvinistische opvoeding van vechtjas Jan de Oude is Maurits zijn hele leven niet te boven gekomen. De verplichtingen die een lid van een adellijk geslacht had kreeg hij met de paplepel in gegoten en Maurits heeft tijdens zijn leven ook vele leden van het huis Nassau aan lucratieve baantjes in de Nederlanden geholpen.
In de loop van 1577, toen vader Willem wat vaste voet in de Nederlanden begon te krijgen kon de opvoeding van Maurits in Breda voortgezet worden. Elf jaar oud, met een eigen gouverneur, hofmeester, secretaris en lijfarts. Het geliefde tijdverdrijf was niet de studie maar spiegelgevechten in de omliggende bossen. Maurits correspondeerde hevig met de familie op Dillenburg; dat hij heimwee had is wel waarschijnlijk.

In 1584 wordt zijn vader vermoord! De Staten van Holland stonden juist op het punt Willem de soevereiniteit over Holland aan te bieden, Amsterdam en Gouda lagen zo dwars dat het tot dan toe nog bij een plan gebleven was. Dat een opvolger van Willem diezelfde eer direct te beurt zou vallen was ondenkbaar.
In 1585 werd Maurits als broekie van 17 op instigatie van Johan van Oldenbarnevelt benoemd tot Stadhouder van Utrecht, Holland en Zeeland. De overweging was dat met een zwakke en onervaren Stadhouder een dominante rol van het gewest Holland makkelijker te realiseren was. Na wat avonturen met buitenlandse hulpjes (Anjou-1584) had men in Holland besloten dat men de klus zelf zou gaan klaren. Tot dat moment was men nog niet vertrouwd geweest met het idee van volledige zelfstandigheid.

Afbeelding: 1600-Slag bij Nieuwpoort, in het kader van de oorlogspropaganda opgeblazen tot heldendaad van Maurits die zelf blij was dat het zo gelukkig afliep.

Wat meningen van tijdgenoten van Maurits:

• "een onghemeen sympathiek en eminent, helder man"

• "een man van zeer slechte zeden, een wreedaard, een vals mens en een overmatig geile boef"

Maurits was volgens vriend en vijand rancuneus, koppig, haatdragend, driftig en een zwartgallig pessimist. Van de idealistische standpunten van zijn vader heeft Maurits nauwelijks iets overgenomen. Zijn eigenwaan werd in de loop der jaren gesterkt toen heel anti-katholiek en anti-Habsburgs Europa hem als de grootste veldheer sinds Julius Ceasar vierde.
 

 Pagina herzien: 19-08-2008 - Afbeeldingen van internet