Rapenburg even zijde. We kijken in de richting van 's Gravenhekje.
Rapenburg was rond 1600 uitgelegd als werkeiland met scheepswerven aan het IJ en houttuinen aan de Rapenburgergracht.
Deze zijde van Rapenburg was nooit met huizen bebouwd tot in Amsterdam door de aantrekkende economie rond 1860 de bouwactiviteiten toenamen. Elke lege plek in de stad werd volgebouwd en bestaande huizen kregen extra verdiepingen. Om maar te zwijgen van kelders en zolders die tot woning omgebouwd werden.
Op de PW-buurtkaart van 1850 staat hier nog geen huis, hoogstens schuren en loodsen. Op zo'n zelfde kaart van 1869 verschijnen al de eerste huizen en voor de eeuw om is staat het vol.
Op onderstaande fotomontage van foto's van Jacob Olie (1861) staat er nog geen enkele der huizen van de quizfoto.

Onderstaande montage stond in week 40 van vorig jaar al eens in deze kolommen. Daar heb ik destijds 1½ dag op geploeterd in Photoshop. Maar geen probleem voor Ben de Rooij met zijn Facebook-community "Je weet dat je een rasechte Amsterdammer bent als je....". Die plaatste de foto met mijn ongewijzigde begeleidende tekst in de ik-vorm, zonder naamsvermelding, alsof hij zo geploeterd had. Steekt toch een beetje, zoals u merkt.

Wat was de bestemming van dit gebouwencomplex?

Deze week een aquarel. Het onderwerp van komende week wordt het bouwsel dat links en rechts achter de brug te zien is. Dat hoort allemaal bij elkaar.

Uw oplossing via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

Op 1 september 1638 werd de koningin-moeder van Frankrijk, Maria de Medicis (of de' Medici), met veel vertoon in de stad welkom geheten. In recordtijd had men de stad versierd met een aantal triomfpoorten in de stad of op drijvende pontons. Drie dagen lang werd de koningin bewierookt, dat ze er zelf verlegen, zo niet wat achterdochtig van werd. Het ging dan ook om een propagandastunt van het Amsterdamse stadsbestuur, die meer bedoeld was als een veer in..., eh..., pluim op eigen hoed dan dat men zo blij was een vorstelijk persoon te kunnen fêteren. De koningin-moeder leefde in onmin met haar zoon Lodewijk XIII en had de wijk genomen naar de Zuidelijke Nederlanden. Toen ook daar vertrouwelingen van haar vermoord werden, vertrok ze via de Republiek naar Engeland.

Het Frankrijk van Hendrik IV (echtgenoot van Maria de Medicis) en de Republiek waren met Engeland verbonden in de Triple Alliantie tegen Spanje. Na de moord op Hendrik was Maria opgetreden als regentes tot haar zoon Lodewijk oud genoeg zou zijn om de troon te bestijgen. De protectie van de Franse protestanten door het koningspaar kende genoeg tegenstanders om een ingewikkeld spel van intriges tegen haar op touw te zetten. Lodewijk werd bewerkt door streng-katholieken teneinde hem los te weken van de invloed van zijn moeder. De zoon werd in 1617 vervroegd volwassen verklaard en eenmaal koning (Lodewijk XIII, 16 jaar oud) tegen zijn moeder en de protestanten opgezet. Het land ging een anti-protestantse koers varen en vanaf 1622 regeerde Richelieu in feite het land. Na een aantal tegenacties van Maria werd zij naar de Zuidelijke Nederlanden verbannen.

Terwijl de rol van de koningin-moeder allang uitgespeeld was, werd zij vanwege haar protectie van de Franse protestanten in de Republiek op handen gedragen. De Staten-Generaal zaten een beetje in hun maag met haar bezoek aan de Republiek in augustus 1638. Alle steden in Holland kregen een brief van de Staten-Generaal om zich te matigen met het fêteren van de bezoekster, teneinde de Franse regering niet tegen de haren te strijken. Den Bosch, Dordrecht, Den Haag en Haarlem gaven daar gevolg aan maar Amsterdam trok zich er welbewust niets van aan. Een afvaardiging bezocht Maria in Haarlem om haar te bewegen naar Amsterdam te komen.

Op de tekening links de ontvangst buiten de stadspoort door Amalia van Solms, echtegenote van Frederik Hendrik, vergezeld door 4000 man bereden manschappen.

De gewone Amsterdammer had van deze politiek geen weet en was tuk op zo'n verzetje. Met instemming van het stadsbestuur lag het werk in de stad die dag stil en werd er gefeest. Saluutschoten, optochten, erehagen, waterspelen, vuurwerk, het kon niet op en de hele dag marcheerde de schutterij door de stad. Maria logeerde op de Prinsenhof en een deel van haar gevolg bij de familie Trip op de Kloveniersburgwal.

Op de afbeelding links een vlootshow op het IJ ter ere van Maria de Medicis

De ene toespraak na de ander moest Maria 'ondergaan' en als de zeventiende-eeuwse retorici eenmaal op stoom waren kwam daar niet snel een einde aan. Opvallend daarbij is hoe vaak Maria met 'mevrouw' werd aangesproken, niet bepaald van diepe eerbied voor de koninklijke status van de bezoekster getuigend. De hele vertoning was als propaganda voor de belangrijkste stad van de Republiek en stevig op weg om dat ook van Europa te worden. Hoogleraar Caspar van Baerle kreeg opdracht om de beschrijving van alle festiviteiten in een boek neer te leggen. Dat kwam, rijkelijk geillustreerd, in 1639 in het latijn uit om later nog eens in een vertaling van Vondel in het Nederlands uit te komen.

Maria's propagandamachine deed dat nog eens over door de hele 'zegetocht' door de Republiek in een pamflet neer te leggen, waarbij het bezoek aan Amsterdam het absolute hoogtepunt uitmaakte. Maria zorgde ervoor dat het pamflet Parijs bereikte met het gevolg dat Lodewijk en Richelieu witheet waren en de ambassadeur van de Republiek op het matje riepen. Maria moest zo snel mogelijk de Republiek verlaten en op de boot naar haar dochter, die met koning Karel I getrouwd was, gezet worden. Maar Karel en zelfs dochterlief hadden ook niet zo'n trek.

Op de afbeelding links het vertrek van Maria uit Amsterdam.

Het uitgebreide artikel staat voor u klaar, als vierendertigste aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015.

Klik deze link om alleen aflevering 34 te lezen.

U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>19MB).

Aflevering 34 werd samengesteld uit materiaal van Kees Huijser, Ria Scharn, Femke Deen en Frederik J.Dubiez (Ons Amsterdam, jg.10-1958).

Op verschillende manieren kwamen we de architectencombinatie Sanders en Berlage eerder in deze kolommen tegen. Bijvoorbeeld bij de Waterlandse tram, opgericht door Sanders in zijn rol van civiel ingenieur, waarbij Berlage als bureaugenoot en compagnon de hand had in het eerste tramhuisje, dat eerst aan het Damrak stond en na opening van het CS naar het Stationseiland verhuisde. In hetzelfde samenwerkingsverband diende het architectenbureau van beide heren in het kader van een prijsvraag een ontwerp in voor een nieuw te bouwen koopmansbeurs aan het Damrak. Bovenstaande afbeelding laat het ontwerp zien dat Sanders en Berlage indienden. Dit haalde het niet en een aantal jaren later kreeg Berlage, die zich inmiddels als zelfstandig architect gevestigd had, de opdracht zonder competitie.

Behalve dat we de straat willen weten, zien we twee nagenoeg tegenover elkaar liggende zijstegen. Enig idee welke? Ze bestaan allebei niet meer (hint). Uw oplossing(en) graag via deze link

Oplossing vorige week:

Warmoesstraat iets vóór 1900. De hint school in de lantaarns rechts, met de tekst: Winter Garten. Ook veelbetekenend was de geüniformeerde portier van misschien wel een hotel. Nauwelijks een probleem voor een groot aantal deelnemers; dit is de oer-vestiging van hotel Krasnapolsky, het voormalige Poolse Koffyhuis, Warmoesstraat 177-183.

De snelste met het goede antwoord was Harry Snijder.

Adolph Wilhelm Krasnapolsky kocht in 1865 het slecht lopende Nieuwe Poolse Koffiehuis in de Warmoesstraat en vormde het om tot een populair restaurant, met als nationale nouveauté een biljartzaal. Hij kocht ook de naastgelegen panden op en voegde in 1879/1880 hotelkamers toe. Ook liet hij in dezelfde periode in de achtertuin de Wintertuin bouwen, een chique serre met koepeldak en palmbomen, naar een ontwerp van architect G.B.Salm. In die tijd was het gebruik van glas en ijzer nog een noviteit. Ook het gebruik van elektrische verlichting was zeer modern voor die tijd. -bron: Wikipedia

In 1952 nam Krasnapolsky het op nummer 191-199 gevestigde Polmanshuis over en dat werd de basis en hoofdingang van het huidige hotel Krasnapolsky.

Roelof vaart ook

1, Waar voer Roelof toen hij deze foto nam?

2. Het gebouw is Rijksmonumnet en heeft een naam. Welke?

3. Als u dat gevonden heeft weet u ook het adres. Welk?

Uw oplossing graag via deze link.

Isaac Ouwater (1748 – 1793). Gezicht op de Westerkerk, Amsterdam, 1778, olieverf op doek, 43 x 56 cm. Let ook nog even op de extreem hoge brug, die juist over de Prinsengracht gelegd werd ten dienste van de scheepvaart. De bruggen over de Heren- en Keizersgracht waren tezelfdertijd minder hoog. Om dit beeld te kunnen zien gaat u op de brug in de Prinsengracht over de Bloemgracht staan.

Maarten Helle en Fred Dubiez berichtten ons dat nevenstaand blok woningen niet naar ontwerp van Piet Kramer is, maar van Margreet Kropholler-Staal, de echtgenote van J.F.Staal. Het blok werd gebouwd in 1922.

Pieter Klein van de site www.debinnenvaart.nl meldt ons dat de houten zolderschuit van vorige week eerder boomschuit genoemd werd. Dat die ook vracht onder de luiken kon bergen laat Pieter voor de verantwoording van deze redactie. Bij gebrek aan onderzoek naar de verschillende soorten zolder- of dekschuiten kan dat niet bevestigd, noch ontkracht worden. Hij stuurde wel nevenstaande foto met vracht die toch zeker in aanmerking zou zijn gekomen om droog ónder de luiken te stouwen.

In 1890 fotografeerde Jacob Olie de onttakelde poldermolen van de Stads en Godshuispolder. De molen was in 1882 overgestapt op stoomkracht, nadat het wiekenstelsel door een zware storm vernield werd.
Amsterdam had in Den Haag al de procedures aangezwengeld tot annexatie van de totale polder; de helft was al in bezit van de stad. Door felle weerstand van Nieuwer-Amstel duurde die annexatie tot 1896.
Zoals op de foto links te zien is lag er langs het water van de Kostverlorenvaart aan deze zijde geen doorlopende kade. Die kwam pas in de 20ste eeuw en werd ter plaatse de Derde Kostverlorenkade. Zie foto van de werkzaamheden in de Beeldbank.

De molen stond ongeveer op de hoek van kade met de Vosmaerstraat. Links ziet u hoe dat er vandaag uitziet.

De huizen aan de overkant van de vaart (Baarsjesweg) zijn van nog latere datum. Dat gebied, dat tot Sloten behoorde, werd pas in 1921 geannexeerd. Daar was wel een bestaande doorlopende weg langs het water maar die werd na annexatie toch verbreed en verbeterd.

U leest meer over deze poldermolen in het stuk over de Stads- en Godshuispolder.

Dinsdag 31 augustus 1915 - Om 11:30uur wordt op de gelegenheidswerf van de NSM aan het Buiten-IJ (buiten de Oranjesluizen, op Zeeburg t/o Schellingwoude) wordt het Wilhelminadok tewater gelaten. Het dok met bouwnummer 137 is 157,55 x 33,55 x 12,96 meter groot (lichtvermogen 13.000t) en bestemd voor Wilton's Scheepswerf & Machinefabriek te Rotterdam. Dat staat met grote letters op de zijkant van het dok geschilderd en daaronder: gebouwd door de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij te Amsterdam. Niet zonder trots dus.

Door zijn afmetingen moet het dok over de Zuiderzee en Noordzee naar Rotterdam versleept worden. Die operatie eindigt 7 september, zo staat op de foto links vermeld. Die foto is al in Rotterdan gemaakt. Voorop vaart de radersleepboot Wodan van Wilton.
Op dezelfde tijdelijke werf bij Schellingwoude wordt ook het nog grotere Soerabajadok gebouwd dat bestemd is voor het Departement van Koloniën.
Een poging van de directie om alle NSM-activiteiten naar deze plek bij Schellingwoude te verhuizen strandt op de hoge prijs voor de grond. Het werd toen, zoals bekend, in 1916 de zuidoost-hoek van de Noorder IJpolder.

Met dank aan Ruud v.d.Sluis van het NDSM Werfmuseum.
Een uitgebreid verslag van de tewaterlating stond in het avondblad van De Telegraaf van die dag.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave