weekblad-logo

week 16-2015

Fotoquiz

Voor welk gebouw maakten deze huizen plaats?

Een tekening deze week, om de simpele reden dat de fotografie nog niet bestond toen deze huizen afgebroken werden. In die jaren stuurde iemand op het stadhuis een kunstenaar op pad om de situatie nog even vast te leggen voordat er gesloopt ging worden.

Oplossingen via deze link.

Doe mee en verzamel zoveel mogelijk informatie en afbeeldingen, die betrekking hebben op de quizfoto van deze week. Onze redactie bakt er weer een verhaaltje van.

Oplossing vorige week

Fotograaf Bernard Eiler stond in de onderdoorgang van Spui naar Begijnhof. Van deze hoek uit gezien komt het 'Houten Huys' precies in beeld. Als u de andere kant op kijk krijgt u het beeld zoals op de foto links. Op de achtergrond het Maagdenhuis, nog net 'maagdelijk' schoon tussen twee bezettingen door.

Het moge duidelijk zijn dat het Begijnhof en Houten Huis de onderwerpen van deze week zijn.

 

Begijnen waren geen nonnen maar godvruchtige dames van meestal goede komaf, die behoefte hadden aan een gesloten gemeenschap met gelijkgestemden. Ze leefden wel in een woongemeenschap maar dat heette dan geen klooster.
De begijnen vestigden zich even na 1300 (eerste vermelding is in een baljuwrekening van 1307-’08) in een woonhuis buiten de stedelijke bebouwing, die dan nog slechts tot de lijn van de huidige Sint Luciën- en Duifjessteeg reikt. In 1346 is weer sprake van de begijnen, in een akte waarin staat dat Coppe van der Lane de begijnen het huis waarin ze wonen schenkt. In 1389 is voor het eerst sprake van een hof, dus met meerdere huizen. Die moeten in de periode sinds 1346, toen nog sprake was van één huis, gebouwd zijn. In 1393 maakte landsheer Albrecht van Beieren een aantal maatregelen bekend die enerzijds de rechten van de begijnen waarborgde maar anderzijds een eind maakte aan de vrijblijvende levenswijze. De begijnen kregen regels opgelegd, er werd een ‘meesteres’ aangesteld, de hof ging ’s nachts op slot en de begijnen waren voortaan verplicht hun gaan en staan buiten de hof aan te melden ter goedkeuring.

Toen de begijnen wilden uitbreiden stelde de stad Amsterdam hen het moeras tussen hun hof en het water van het Spui in bruikleen ter beschikking. Dat moesten ze wel zelf bewoonbaar maken! De begijnen waren daarmee niet overvraagd, namen gereedschap ter hand (of lieten dat doen) en hoogden het moeras stukje bij beetje op met afval, huisvuil en puin. Een eerste vermelding van de geslaagde drooglegging dateert van 1367 en de bewoning van het voormalige moeras van 25 april 1389. Dat deel staat nu bekend als de ‘Kleine Hof’. De scheiding is ter hoogte van de Begijnensteeg. Al snel bleek waarom uitbreiding gewenst was toen in 1414 het noordelijkste deel van de hof aan de ‘zusters van het gemene leven’ van het Sint Luciënconvent verkocht werd. De pater, die de zusters begeleidde, fungeerde later tevens als biechtvader voor de begijnen.

Dat de begijnen niet als kloosterorde werden gezien heeft hen gered van confiscatie van kerkelijk vastgoed, na de Alteratie van 1578. De huizen op de hof waren privé eigendom van een aantal begijnen en werden niet geconfisqueerd. De Begijnhof bleef zoals hij was, met dien verstande dat de kapel gesloten werd en niet meer voor de katholieke eredienst gebruikt mocht worden. In 1607 deed het stadsbestuur de kapel zelfs cadeau aan de Engelse Presbyterianen in Amsterdam. Sindsdien heet de kapel de Engelse Kerk. De voortzetting van de katholieke diensten werd voorlopig oogluikend toegestaan, tot de begijnen zich neerlegden bij het verlies van hun kapel. Philip Vingboons, de katholiek gebleven architect, verbouwde in 1671 twee huizen tegenover de voormalige kapel tot een schuilkerk. Die werd opnieuw gewijd aan de HH. Johannes en Ursula, de patroonheiligen van de Begijnhof.

De begijnen verzochten in 1417 het stadsbestuur met succes de grond van de Kleine Hof te mogen kopen. Daarmee werd de hof naar het zuiden verlegd, wat aan de bebouwing nog steeds te zien is. Ook kregen de begijnen het gedaan dat het stadsbestuur beloofde nooit de strook grond tot het Spui te bebouwen, zodat er blijvend vrij uitzicht zou zijn. Daar danken we vandaag dat best wel leuke pleintje aan, dat met de boeken- en kunstmarkten een mooie bestemming heeft gekregen. De uitbreiding werd om te beginnen benut om een grote kapel te bouwen, die in 1419 gewijd werd. Helaas ging die in de stadsbrand van 1452 weer verloren, maar ze werd onmiddellijk herbouwd.

A - De basis van de hof, de Grote Hof
B - De door de begijnen zelf gewonnen Kleine Hof, die in 1417 van de stad gekocht werd
C - het onbebouwd gebleven voorplein
d - de Begijnensloot met brug naar hoofdingang
f - N. Z. Voorburgwal
h - sciltraminge; de stadsgrens tot ± 1450
i - Nyer brugge
k - Begijnensteeg
m - Buerenstraete
n - Rozenboomsteeg
o - grondaanwinst 1511

(Fragmenten uit het artikel over het Begijnhof van deze week)

Het complete artikel staat voor u klaar, als vijftiende aflevering van ons eigen jaarboek Fotoquiz 2015. Het werd deze week samengesteld met behulp van de info die Anneke Huijser stuurde.

Klik deze link om alleen aflevering 15 te lezen.

U kunt ook alle aflevering tot vandaag tegelijk inzien: klik hier (of de omslag links) voor het jaarboek zover als het gevorderd is (>14MB).

Hieronder nog een schilderij van het begijnhof en de Engelse Kerk. Het werd gemaakt door Jan ten Compe in 1754.

Waar is of was...?

Arjen Lobach was vorige week de eerste met het goede antwoord en hij is dan ook uitgenodigd om een nieuwe opgave te bedenken. Hierbij zijn voorstel. Arjens vraag luidt: waar staat/stond dit gebouw?

Ik moet u bij voorbaat zeggen dat dit alleen het middendeel van de foto uit de Beeldbank is, omdat er teksten op de buurpanden staan die teveel weg zouden geven.

Uw oplossing graag via deze link.

Oplossing vorige week:

Beursstraat(je), hoek Dam.

Door het slopen van twee huizen aan de Vijgendam (1876) werd de Beurssteeg ruimer en mocht Beursstraat gaan heten. Om verwarring met de latere Beursstraat (parallel aan de Warmoesstraat) te voorkomen wordt ook wel van Beursstraatje gesproken.
Het pand helemaal rechts is dat van sigarenmagazijn Hajenius aan de Dam. De huizen links daarvan waren waarschijnlijk nog gebouwd door Hendrick de Keyser, samen met het beursgebouw er tegenover. Gewoon Beursstraat was de bewoners niet chique genoeg en zij vroegen het stadsbestuur of het Rokin niet op de hoek van de Dam kon beginnen. Dat werd zowaar gehonoreerd. Exit Beursstraatje. Op de foto boven zijn van links naar rechts de Papenbroeksteeg en de Krom Elleboogesteeg te ontwaren. Vanaf deze laatste steeg tot aan de Dam maakten deze huizen in 1914 plaats voor Peek & Cloppenburg
De huizen op deze foto waren eerder onderwerp op de quizpagina. Als u nog meer informatie wilt kijkt u even wat er in week 34 van vorig jaar in de rubriek 100 jaar geleden over geschreven werd. Nog veel meer informatie over deze plek vindt u in de PDF Van Plaetse tot Dam.

 

Kees Huijser stuurde ons nog een link naar de site van architect A.J.Joling die o.m. een korte biografie van Kees Smout plaatste met voorbeelden van de reliëfs die deze voor P&C maakte.

Klik hier om te lezen.

Carol vaart weer

Het bekende recept: waar voer Carol toen hij deze foto nam? En dan als extraatje voor de bonus: precies in het midden van de foto staat een dubbelpakhuis. Wat weet u daar over? Uw oplossing via deze link.

Roelof vaart ook

Oplossing vorige week:

Roelof voer door de Herengracht ter hoogte van de Leidsegracht. Controleer maar via Google Canal View, de nieuwe service van Google, varend met een boot door de grachten.

José Goud was de snelste met de goede oplossing.

'Vele Handen' vraagt uw hulp

De projectgroep Vele Handen zit met talloze vragen over foto's van panden, zoals deze uit het jaar 1984. Als u wilt inzoomen gaat u via deze link naar de Beeldbank.

Mijn overweging: de bestelwagen toont Chinese karakters. Zou dit de Nieuwmarktbuurt tijdens de metroaanleg kunnen zijn? Wie helpt het team van Vele Handen?

Het tweede raadsel dat ons aangereikt werd was deze foto, eveneens uit de 80-er jaren. Als u wilt inzoomen: deze link naar de Beeldbank.

 

Kent u een van beide situaties? Bericht het ons via deze link.

Metamorfose

Elders op deze pagina gaat 't over het Begijnhof en de oeroude afspraken die de begijnen met het stadsbestuur wisten te maken over het onbebouwd blijven van het Spui voor hun hof. Dat gold niet voor het stuk tussen Spui en Rozenboomsteeg en daar kwam deze naargeestige fabriek annex pakhuis te staan. Op het moment dat deze foto gemaakt werd was dit de meubelfabriek van H.F.Jansen. Dit geheel werd na een brand in 1891 afgebroken, waarna architect Eduard Cuijpers hier in 1891-'92 een groot nieuw gebouw neerzette, zoals de foto hieronder laat zien. Daarin kwam opnieuw het meubel- en tapijtmagazijn van Jansen. De overige verdiepingen werden verhuurd, o.a. aan de Holland-Afrikalijn waar het gebouw de naam Afrikahuis aan dankt. In 2001 is het gebouw verheven tot Rijksmonument.

Het meubelbedrijf H.F.Jansen & zonen heeft bestaan van 1845 tot 1948. Vanwege de hoge ambachtelijke kwaliteit van de meubelen uit hun werkplaats waren ze uitverkoren tot officiële hofleverancier.

In de eerste periode van haar bestaan richtte de firma zich voornamelijk op behangen en het uitvoeren van complete stofferingen in de stijl van de 19de-eeuwse interieurkunst. Met de overname van een kleine meubelfabriek omstreeks 1877 begon de firma met het zelf ontwerpen en uitvoeren van complete interieurs, betimmeringen en meubelen in de historische stijlen. In 1903 begonnen ze daarnaast, net als vele andere meubelfabrieken en werkplaatsen in die tijd, met het vervaardigen van meubels in een meer eigentijdse stijl waarbij de meubels in de rationalistische stijl van H.P. Berlage en vooral Jac. van den Bosch van de Amsterdamse meubelfirma 't Binnenhuis als voorbeeld dienden. Ze voerden zelfs in samenwerking met 't Binnenhuis het meubilair uit voor de directiekamer van de Vereniging voor de Effectenhandel in de net opgeleverde Beurs van Berlage. Ameublementen in historische stijlen bleven echter de hoofdmoot voeren bij het bedrijf. Vanaf 1915 begonnen ze ook ook meubelen in de stijl van de Amsterdamse School te vervaardigen.   -bron: Kunstbus

Deze week honderd jaar geleden

Week 16 van het jaar 1915 stond bol van tentoonstellingen over en met beeldende kunst. Op zondag 18 april 1915 opende in het Stedelijk Museum de overzichtstentoonstelling van de Hollandsche Kunstenaarskring. Op dezelfde zondag opende in het gebouw van Arti et Amicitia aan het Rokin, hoek Spui de voorjaarstentoonstelling. Op zaterdag de 17de opende de meest spraakmakende tentoonstelling van de drie, met werk van Jan Toorop in gebouw De Roos aan het Rokin van kunsthandel Theo Neuhuys.
Van de eerste twee tentoonstellingen bevinden zich de catalogi in het Stadsarchief (De Bazel). Van de derde over Jan Toorop vindt u hier een uitgebreid tijdschriftartikel (begin rechts onder aan de eerste pagina).

Op de afbeelding links Toorops werk 'Adoratie' uit 1914 dat op de tentoonstelling hing.

Oude afleveringen

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2015. De keuze '2014' leidt naar aflevering 1 van 2014, met een eigen menu voor het hele jaar 2014.
2014 wk01 wk02 wk03 wk04 wk05 wk06 wk07 wk08 wk09 wk10 wk11 wk12
wk13 wk14 wk15 wk16                  

Veel van de historische afbeeldingen van Amsterdam komen uit de collectie van het Stadsarchief Amsterdam
 
Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave