De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Arjen Lobach. De nieuwe opgave komt dus van hem. De vraag is:

Waar is dit?

Wat is dit op het moment van fotograferen?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Allereerst onze excusus voor het niet vermelden dat dit buiten de Singelgracht is. Dat werd ons enkele malen flink ingepeperd.
Dan het randje dat Kees Huyser van de foto afhaalde om het geen weggevertje te maken. Hiernaast de hele foto en dan wordt meteen duidelijk dat dit niet de Ceintuurbaan, 1e Oosterparkstraat of Sarphatistraat is maar de Weesperzijde. Het afgeknipte deel toont de Amstel.
Op de foto rijdt net lijn 8 waar deze dagen zoveel over te doen is.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Aschwin Merks, Nico Prinse, Robert Raat, Cor Fijma, Jos Mol, Anneke Huijser, Martin Ex, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans Olthof, Aschwin Merks, Hans van Efferen en Otto Meyer.

Martin Ex wil graag van u weten:

Waar is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Robert was zeker op het idee gebracht toen we het hier een aantal weken geleden over hadden. Dit is namelijk de Brouwersgracht en de gang is de Posthoorngang. Om u toch even aan het zoeken te zetten wilden we ook nog weten wat zich in die gang bevond en welke huisnummers daaraan verbonden waren. De belendende huizen hebben de huisnummers 81 en 89, dus ooit lagen in deze gang de inpandige nummers 83-87 (zie foto hieronder), waarvan alleen het laatste nummer nu nog in gebruik is. De gang gaf ooit toegang tot een R.K. schuilkerk De Posthoorn.
Wat u naar de oplossing had kunnen voeren waren de huisnummers van zowel het dubbelpand als het dubbelpakhuis. Dat laatste toont een jaarsteen 1857. Al Googlend op dubbelpakhuis in Amsterdam en het jaartal 1857 rolt in één keer het rijksmonument Brouwersgracht 75-77 eruit.
Arjen Lobach weet dat de scooter linksvoor van Han van Gool was, de man van Bureau Monumentenzorg die ook de foto nam.
Als naam voor de gang kwamen als alternatief voorbij: Ludemakersgang en Hoorngang.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Deze quizvraag verzette Han Mannaert's gedachten naar vroeger, naar zijn werk als inspecteur van Bouw en Woningtoezicht. In die hoedanigheid kreeg hij met dit pand te maken. We laten hem zelf aan het woord:
"Aan dit pand heb ik een bijzondere herinnering. Zoals vele oude panden in de binnenstand zijn ze door de tand des tijds aangetast met name de funderingen. Ook dit prachtige pand was, en in het bijzonder aan de linkerrzijde, sterk verzakt.
Het was dan ook - als monument - aan een restauratie toe. En bij dit soort van restauraties kom je wel eens voor verrassingen te staan.
Om de fundering te kunnen vernieuwen moest het toch al vrij lage souterrain worden uitgegraven.
Gedurende de week was de aannemer aan het graven. Het weekend volgde. 's Maandags werd ik er met spoed bijgeroepen. Tot mijn verbazing stond het pand recht! Wat was er gebeurd?"

Foto boven en onder: Han Mannaert

"Door het graafwerk was de rechter bouwmuur in het souterrain naar binnengekomen waardoor deze, met de bovenliggende balklagen, gezakt was. Uiteraard een zeer onstabiele en gevaarlijke situatie. Niemand dorst meer het pand binnen te gaan. Maar wat te doen. Goede raad was duur.....
Op mijn aanwijzingen is buiten, aan de rechter voor- en achterzijde, een funderingspaal in de grond geboord. Heien of pulszen zou vanwege de trillingen niet verantwoord zijn geweest. Daarna is er een staalconstructie gemaakt die met een kraan via de voor- en achtergevelraam is gestoken welk op de beide palen is afgestempeld. Op deze staalconstructie zijn de bovenliggende balklagen doorgestempeld waardoor de onderliggende instabiele bouwmuur is ontlast. Uiteraard zijn daarbij nog de nodige doorstempelingen aangebracht en zoals je ziet is zowel de voor- als achtergevel ingepakt en gestut. Daarna kon men veilig de fundering aanbrengen en de bouwmuur herstellen.
Het komische van het hele verhaal is dat zowel de gevel alswel de balklagen weer horizontaal waren gekomen en als je nu langs het pand zie je niets terug van de grote verzakking van vóór de restauratie.
Maar spannend was deze klus wel!! Telkens als ik hier voorbij loop denk ik weer - met enige trots - aan deze klus. Aan de andere kant heb ik ook wel complete instortingen meegemaakt..., gelukkig zonder letsel".

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Jan Snijders, Kees Huyser, Minne Dijkstra, Ria Scharn, Anneke Huijser, Han Mannaert, Martin Ex, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans Olthof, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Otto Meyer en Anthony Kolder.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Sloop! Er wordt weer eens gesloopt. Deze drie huizen maken plaats voor een eng gedrocht.

Waar is dit? (huisnummers)

Wat kwam ervoor in de plaats? (gebouw)

en dat is niet dat wat er nu op de gevel staat!

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Er zaten een boel hints verborgen in deze foto. In de achtergond is tussen de steigers door een kerk te zien, een gotische en daar zijn er nog maar weinig van. De onderkant van de cartouche is al aangebracht en daarop is duidelijk een hoorn afgebeeld, een posthoorn. We hebben 't niet geprobeerd maar als je in Google de zoektermen "Amsterdam", "kerk" en "post" intypt zou je wel eens direct het voormalige hoofdpostkantoor aan de Nieuwezijds Voorburgwal als optie kunnen krijgen. En anders had u dat zelf maar bij elkaar moeten rijmen.
De laatste hint was de opvallend precieze aanduiding van hoeveel jaar geleden deze foto gemaakt is, namelijk ±120 jaar ofwel ±1897.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Otto Meyer, Robert Raat, Maarten Helle, Ria Scharn, Harry Snijder, Anneke Huijser, Age van der Veer, Jos Mol, Adrie de Koning, Hans van Efferen, Aschwin Merks en Anthony Kolder.

Weer zo'n oudje. En van dezelfde fotograaf hadden we al eens een quizfoto, maar toen keek hij op hetzelfde punt de andere kant op.

Waar is dit?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Jacob Olie gaf 1861-1864 les op de eerste ambachtsschool in Amsterdam, gevestigd in het gebouw van de Maatschappij voor de Werkende Stand, Oudezijds Voorburgwal 3. Vanuit een raam op een verdieping richtte hij zijn camera op de overkant waar de eerste vijf huizen van de Oudezijds Voorburgwal in beeld kwamen. Aan de rechterkant komt het begin van de Nieuwebrugsteeg in beeld en de zijkant van het pand Sint Olofssteeg 11. Helemaal rechts een fractie van het Vredenburg-complex in de gelijknamige steeg. Vergelijk dit met de plattegrond hieronder.

Als u deze foto in de Beeldbank opzoekt stuit u op de verwarrende vermelding van de Wijde Kapelsteeg i.p.v. St.Olofssteeg. Toch heette die laatste tot 1914 officieel Oudezijds Wijde Kapelsteeg. Het deel van de huidige Nieuwebrugsteeg tussen Warmoesstraat en Oudezijds heette toen Oudezijds Enge Kapelsteeg.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Adrie de Koning vroeg zich af wat er allemaal op de wallekant stond. Stapels turf, meende hij. Heeft u enig idee? Was hier een soort turfmarkt?

Dit plattegrondje geeft de beeldhoek van Olie's camera aan.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Minne Dijkstra, Otto Meyer, Robert Raat, Harry Snijder, Ria Scharn, Anneke Huijser, Jos Mol, Hans van Efferen, Hans Goedhart, Adrie de Koning en Aschwin Merks.

Dienstbode - door Jos Mol

Dienstboden werden voornamelijk ingehuurd door 'gegoede' families, waren soms intern en waren veelal van het vrouwelijke geslacht. Ze droegen altijd witte werkkleding en droegen een witte hoofdtooi. Ze waren ook vaak ongehuwd. Ook de katholieke kerk maakte gebruik van dienstboden. Meneer pastoor had vaak een dienstbode die heel vaak ingehuurd werd om ook 'andere' zaken te doen dan waarvoor ze ingehuurd was.
In de eerste helft van de 20e eeuw was een groot deel van de beroepsbevolking werkzaam als dienstbode. Men kende dagmeisjes en meisjes die intern waren. Arbeidsvoorwaarden bestonden nog niet, er waren wel veel ongeschreven wetten. Zo had een dienstbode recht op fooien van de gasten van haar werkgever. Door toenemende beroepsmogelijkheden in andere sectoren, werd dit vak minder populair. Er werden vlak voor de oorlog veel Duitse dienstmeisjes aangenomen. Ver na de oorlog werd het huishouden steeds eenvoudiger, gingen de salarissen omhoog en was belastingontduiking vrijwel onmogelijk. Daardoor is het beroep van dienstbode vrijwel uitgestorven in Nederland.
Maison 'van Beers'
Ik had een oom Niek van Beers die tandheelkundige was (dit beroep bestaat niet meer). We kwamen daar vaak op de zondag om 'koffie' te drinken en de toestand in de wereld te bespreken. Zij hadden ook een dienstbode die eigenlijk de vervanger, in vele opzichten, van de vrouw des huises was. Zij ontving de patiënten, hield het huis schoon, zorgde voor het eten etcetera. Oom Niek had een prachtig huis aan de 2e Oosterparkstraat en had zijn praktijk aan huis. Het had weinig gescheeld of ik had mijn hele bestaan geen koffie meer aangeraakt. Als de deur van het pand namelijk openging, werden de neuszenuwen namelijk geteisterd door een lucht die uit de keuken kwam en afkomstig was van de 'koffie'. Mevrouw de dienstbode maakte de koffie met een percolator. Deze stond wel zo'n paar uur te sarren. Als we dan op visite kwamen, werd aan de koppen 'koffie' nog eens hete gekookte melk toegevoegd. Als de koffie dan eindelijk op tafel kwam kreeg je een kop percolator koffie met daar bovenop een vel gestolde melk. Nou krijg dat maar eens naar binnen! Veel later, toen het huis moest worden leeggemaakt, kwam er in de kelder plotseling een brandkast te voorschijn. De nieuwe bewoners hadden geen sleutels en men heeft toen eigenhandig een groot gat in de kast gebrand. Jammer genoeg zat er niets in!

Deze bijdrage van Jos Mol werd eerder in de Amsterdamsekrant (v.m. Oud-Amsterdammer) gepubliceerd en is met toestemming van die krant ook door ons opgenomen.

Ria Scharn had bij haar tekst over het slopen van het Boekhuis in de Raadhuisstraat een aantal foto's gestuurd, waarvan die links niet bij het item geplaatst is. Volgens haar is deze foto - omdat in de tekst daaraan gerefereerd wordt - onmisbaar voor het verhaal. Hierop staan namelijk de in de tekst vermelde 'Palais Royal' en 't Nut. Met het Boekhuis moesten ook deze gebouwen wijken voor het Geldkantoor.

Wij hopen het hiermee recht gezet te hebben.

n 1896 werden de eerste woningen van de het jaar ervoor opgerichte Bouwonderneming Jordaan betrokken. De onderneming was een particulier initiatief van een aantal goed betoefte maar daarnaast sociaal voelende burgers. Uniek aan het project was dat de woningen aan aparte keuken en een aparte wc met stromend water hadden. Dat was zeker voor de Jordaan een unicum te noemen. Er waren wel voorwaarden verbonden om die woningen te kunnen huren. Je moest bijvoorbeeld vast werk hebben zodat je blijvend in staat zou zijn de huur van ƒ1,70 te betalen. Verder diende je de woning goed te onderhouden en schoon te houden. Jongens en meisjes mochten niet in dezelfde kamer slapen en de trappen en portalen waren geen opbergruimtes. Dat was op afstand moeilijk te controleren en daarom werd een opzichter aangesteld die elke week de huur ophaalde en meteen controleerde hoe deze laatste zaken ervoor stonden. Daarom werd de huur niet aan de deur overhandigd maar schoof de opzichter kort bij aan de keukentafel in de woning. Zo had hij met een snelle blik een indruk of de woning volgens het huurreglement werd bewoond.
De eerste opzichter was Louise Went, een van de initiatiefnemers. Zij nam in de onderneming niet deel met geld maar met werk; zij werd Nederlands eerste woningopzichteres Om de kneepjes van het vak te leren ging zijn naar Engeland en benaderde Octavia Hill, ‘s werelds eerste woningopzichteres. Ze deed voor de bewoners veel meer dan toezien op ‘netjes’ wonen. Ze gaf in de Jordaan gratis les in huishouden en koken. De vrouwen in die buurt waren vaak analfabeet. Door haar werk leerde ze haar idool Helene Mercier persoonlijk kennen en door haar kwam ze in diverse gemeentelijke commissies en werkgroepen op het gebied van sociale vraagstukken. Een daarvan was de Gezondheidscommissie die bij machte was woningen af te keuren.

In 1899 richtte Louise Went samen met sociaal-werkster Maria Lulofs de School voor Maatschappelijk Werk op. Alweer een unicum; dit was de eerste opleiding in zijn soort ter wereld. Went zou tot 1945 als president bij deze opleiding betrokken blijven.
In 1901 trouwde zij met medeoprichter Jan Ernst van der Pek, de architect van de bouwonderneming. Ook hij nam niet financieel deel aan het project maar met zijn werk.  Na de huwelijksvoltrekking ging het echtpaar gewoon door met het werk en ze zagen elkaar soms alleen in de weekeinden. In 1906 raakte het echtpaar betrokken bij de oprichting van de Vereniging Amsterdams Bouwfonds (VAB) die een groot blok sociale woningen in de Polanenstraat bouwde. Het ontwerp was weer van Van der Pek. In 1918 opende in de Marnixstraat de ATVA, een tehuis voor jonge mannelijke arbeiders. Ook dit gebouw was ontworpen door Van der Pek en werd beheerd door Louise Went.
In 1934 werd de Gezondheidscommissie opgeheven en Went kreeg bij die gelegenheid de Zilveren Medaille van de stad Amsterdam. In 1936 vierde Bouwonderneming Jordaan haar veertigjarig jubileum en bij die gelegenheid nam Louise Went afscheid als opzichteres. Ze was toen 71 jaar oud. Maar als u nu dacht dat ze met de handen over elkaar ging zitten heeft u het mis. Gedurende de Tweede Wereldoorlog financierde ze het Louise Went-fonds dat voedselpakketten verzorgde voor mensen in concentratiekampen.
Bij het vijftigjarige jubileum van de Bouwonderneming Jordaan lieten de bewoners een plaquette maken voor deze pionier van de volkswoningbouw in Amsterdam.

Blok volkswoningbouw van Bouwonderneming Jordaan in de Goudsbloemstraat. Tek: Stadsarchief A'dam
Dit blok woningen is vandaag rijksmonument.

Dinsdag 30 oktober 1917 - De Gemeenteraad verwerpt een voorstel van B&W voor uitbreiding van de ruimte voor de Havendienst in de Schreierstoren. Daarvoor zou de Schreierstoren verbouwd en grotere aanbouwen er aan geplakt moeten worden. De beperkte ruimte in de toren begon op den duur problemen op te leveren. In september 1917 werden plannen gemaakt voor uitbreiding van de dienstruimte ten behoeve van de Havendienst. Zowel de Vereniging Heemschut als het Genootschap Amstelodamum verzetten zich hier hevig tegen. Het Genootschap vreesde dat de voorgestelde uitbouw het karakter van de toren ernstige schade zou doen. In plaats van uitbreiding riep het bestuur van het Genootschap op tot restauratie van de toren.

Lees meer over de bouwkundige staat van de toren

Woensdag 31 oktober 1917 - Opening van de nieuwbouw van Gerzon in de Kalverstraat, hoek St.Luciënsteeg.

Donderdag 1 november 1917 - Dr. N. M. Josephus Jitta (1858-1940) neemt afscheid als lid van de Amsterdamse Gemeenteraad. Hij was raadslid sinds 1899. We zagen hem eerder dit jaar 1917 al vertrekken als wethouder van Openbare Gezondheid en Armwezen. Die functie vervulde hij vanaf 1905.

Deze joodse arts vervolgde zijn carrière nog in Utrecht, waar hij voorzitter van de Gezondheidsraad werd. In 1919 verhuisde hij met die Raad mee naar Den Haag.
Ondanks dat het sterfjaar juni 1940 misschien anders doet vermoeden stierf Josephus Jitta een natuurlijke dood.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave