De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Arjen Lobach. Van hem komt dan ook de nieuwe opgave. We hebben het bord boven de deur moeten "blurren", anders was de oplossing meteen gegeven. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Als we verstrikt dreigen te raken in een bepaalde buurt in Amsterdam roep ik de winnaar van die week op eens in een andere buurt te zoeken naar een nieuwe opgave. Harry Snijder kweet zich voorbeeldig van deze taak en stak van de Haarlemmerbuurt de Amstel over. Zijn foto is van de Batavierstraat tijdens de afbraak die onderdeel was van de grote sanering van Uilenburg. Arjen Lobach stelde vast dat de datering van deze foto in de Beeldbank (1922) waarschijnlijk onjuist is en dat klopt. Maaike de Graaf leverde deze link naar een artikel in het Algemeen Handelsblad van november 1919, waarin de toestand op deze foto precies omschreven wordt.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anthony Kolder, Kees Huyser, Ria Scharn, Aschwin Merks, Anneke Huijser en Maaike de Graaf.

We hebben een zwak voor geboortehuizen van deelnemers. Dit is het huis waar Jos Mol is geboren.

Weet u waar dit is?

Jos geeft toe dat het een moeilijke is, niet alleen omdat deze straat buiten de Singelgracht ligt. Hij stelt voor dat u voor herkenning eens goed naar de achtergrond kijkt.

Uw oplossing via deze link

Foto: onbekend, bron: Jos Mol

Niet alleen Ron was onder de indruk van dit grachtje, ook Ria Scharn bekende dat zij vaak hebberig naar deze huisjes heeft gekeken. Het ging bij deze foto om de Spiegelgracht met de huizen 28-36. Het laatste huis voor de Lijnbaansgracht (nr.38) staat net niet meer op de foto. Dat had het verschil kunnen maken tussen veel goede inzendingen of weinig zoals nu.

Dat het rijtje huizen er nog steeds zo bij staat bewijst de Street View die Ria er (met enige moeite) van maakte.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Anneke Huijser en Otto Meyer.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Een kerkinterieur. Blijft de vraag:

Waar staat deze kerk?

Hoe heet de kerk?

Oplossingen graag via deze link

Foto:

Er is in 1682 op instigatie van burgemeester Hudde een waterkering langs 't IJ opgeworpen (nu: Prins Hendrikkade), met daarin een aantal sluizen die er oppervlakkig bezien hetzelfde uitzien (Kikkerbilsluis, Kraansluis en deze Nieuwebrugs Keersluis). U moest het dus ook van de achtergrond hebben en dat was in dit geval het Damrak. Markant steekt het gebouwencomplex van De Utrecht er boven uit. De twee panden (26-27 en 28-30) staan ter weerszijden van de Karnemelksteeg. Architecten waren A.J. Kropholler en J.F. Staal.
Open Havenfront is uiteraard goed gerekend, want daar dreef de boot waar de fotograaf op stond.

Foto: Beeldbank Rijkswaterstaat

Over het sluiscomplex ligt de zoveelste uitvoering van de Nieuwebrug (#303). Van sluizen en brug is niet veel meer te zien. De sluizen zijn er wel degelijk nog, maar verborgen onder een massa wegdek. Ook de Noord-Zuidlijn heeft een en ander aangericht. Bijkomend voordeel daarbij iwas de herontdekking van een tweede Hudde-steen in de wallekant (de andere in de Eenhoornsluis).
De steen gaf de hoogte van de Zeedijk aan. Er staat een tekst in gebeiteld: ‘ZEE DYKS HOOGTHE, ZYNDE NEGEN VOET VYF DUYM BOVEN STADTSPEYL’. Dit houdt in dat de Zeedijk zich destijds op een hoogte van 9 voet en 5 duim, ofwel 2,68 meter, boven het Amsterdams Peil bevond.

Die hoogte gold in principe tot de sluizen in Spaarndam, maar op een aantal strategische plaatsen was de dijk lager om bij extreem hoogwater een overlaat te creëren. Het achterliggende gebied werd dan een waterreservoir, wat de druk op de rest van de dijk verlaagde. Wat is er nieuw in de 21ste eeuw?
Dat Hudde dit buiten het rechtsgebied van Amsterdam voor elkaar kreeg was een klein wonder, want geen boer zag zijn land graag onderlopen om 'die van Amsterdam' een handje toe te steken. De betreffende boer zal ongetwijfeld uit de stadskas schadeloos gesteld zijn.

Lees over de waterkering in de PDF.

Goede oplossingen kwamen van Erwin Meijers, Kees Huyser, Arjen Lobach, Dick van der Kroon, Anthony Kolder, Martin Ex, Ria Scharn, Adrie de Koning, Mieke Hebink, Anneke Huijser, Hans van Efferen, Hans Goedhart, Jan Snijders, Aschwin Merks, Philip Schmit, Jan Burgers, Han Mannaert, Jos Mol, Menno van Ham en Age van der Veer.

Deze foto is van ±1870 en werd gemaakt door een onbekende fotograaf. Na het maken van deze foto werd het pand, iets links van het midden verbouwd zodat het aanzien ietwat gewijzigd is. Niet heel veel...

Aan welke gracht/vaart/kanaal staan deze huizen?

De plek waar de fotograaf stond heet anders. Waar stond hij?

Uw oplossing graag via deze link

Foto: Maker onbekend, bron volgende week

Arjen Lobach sputterde nog even dat de brug officieel geen naam heeft, maar kwam dan toch met de officieuze naam Staalmeestersbrug. De rest van het veld had er geen moeite mee en noemde bijna zonder uitzondering deze naam. Meestal ging de rest van de gegevens er ook bij: de brug ligt over de Groenburgwal en in de Staalstraat. Ook bijna zonder uitzondering werd ons uitgelegd wat die vreemde aangroeisels aan de ketting eigenlijk zijn. Het is het na-apen van de "Pont d'Amour" (Pont des Arts) in Parijs en het zijn hangslotjes waarvan de verliefden het sleuteltje in de gracht mikken. Net als in Parijs werden de slotjes een belasting voor de constructie en zijn verwijderd. Dat hadden ze beter niet kunnen doen, want het cijfer van Amsterdamse huwelijken dat in een echtscheiding eindigt, nadert de 50%.

Goede oplossingen kwamen van Minne Dijkstra, Anthony Kolder, Maarten Helle, Kees Huyser, Arjen Lobach, Ria Scharn, Gerard Beerman, Anneke Huijser, Hans Goedhart, Aschwin Merks, Hans van Efferen, Jan Burgers, Han Mannaert en Adrie de Koning.

Deze prentbriefkaart komt bij Postcardsfrom.nl voor onder het hoofdstuk Amsterdam. Het bijschrift komt niet verder dan het memoreren van de feesten in 1913 ter gelegenheid van 100 jaar koninkrijk. Wat opvalt is dat de feesten Onafhankelijkheidsfeesten worden genoemd, alsof wij vóór de net 5 jaar durende Franse overheersing niet al 2½ eeuw onafhankelijk waren geweest.
De vraag is:

Weet u waar hier gefeest wordt?

Uw oplossing graag via deze link

Ook deze voordeuren zijn uiteindelijk door Vele Handen zelf opgelost. Het gaat hierbij om Van Beuningenstraat 170 in een huizenrij die helemaal gesloopt is.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Voor wie het nog niet gezien heeft: de oplossing van week 8 is alsnog gekomen en ook deze keer van Vele Handen zelf. Het ging om de Planciusstraat.

Foto's: VéGé-winkel - flessen van dagmelk en dubbelgestoomde melk - gemeentetuin Johan Huizingalaan

ussen mijn tiende en mijn twintigste had ik na school of in de vakanties allerlei baantjes. Het begon met het helpen van VéGé-melkboer Zuidervaart op de hoek van de Burgemeester Fockstraat en de Burgemeester de Vlugtlaan, een dertigtal meters van mijn woning. Eerst in de winkel alles netjes zetten. In het hok rook het naar koffie en kaas, en warempel, af en toe vónd je er ook nog een stukje oude kaas, altijd lekker en goed voor de energie en de arbeidsvreugd. Er was een lange lummel die met een kar vol zuivel langs de deuren ging. De kar kreeg later een plofmotortje, zodat je niet zo hoefde te trekken. Hij belde bij de mensen aan en ging de trappen op en af om halve liters melk in de pannen van de klanten te gieten. Ik was een snelle lenige gymnastiekjongen, dus de lange lummel had al snel in de gaten dat ik de bovenste flatbewoners kon scheren. Mij deerde het harde werken niet, want na een week sappelen had ik een hele gulden voor in mijn geldkistje, en lekker doorwerken verkort de tijd. Op het hoogtepunt reed ik de kar alvast naar de volgende deur en kon ik zelfs met acht literflessen ‘dubbelgestoomde’ tussen mijn vingers alle trappen op in de Dobbestraat. Eén keer ging het fout,…toen glipte ik weg, vielen mijn acht literflessen stuk op de granieten traptreden en stroomde er acht liter dubbelgestoomde als een kolkende waterval omlaag.
In de zomermaanden van 1965 was ik hulptuinman bij de Firma Stroomenberg. Ik moest in de gemeentelijke tuinen nabij de Johan Huizingalaan papierprikken en heggen inkorten.

Dat ging nog met de hand, dus dat was krachtzetten. En niet teveel wegkijken van je werk, want dan pakte je soms een zware tak, glipte je heggenschaar weg en kon je jezelf verwonden. Er ontstonden bergen en dalen in de lange heg en dan kon je je tuinoverall wel aan de nabije wilgen hangen.
Dat viel om de dooie dood niet mee, want er waren kijksters,..begluursters! Door het overmatige hete weer hadden mijn maatje en ik hadden onze shirts uitgetrokken en als een bandana om onze hoofden gedaan. Daar stonden we dan als twee atletische ‘Dieven van Bagdad’ en dat leverde gezellige momenten op. Vrolijke lokale jongedames die vanuit de huiskamer of nog beter vanuit hun aangrenzende bakvissenslaapkamer onze glanzende spierbundels tot zich namen, knoopten algauw en steeds opdringeriger een praatje aan. Het was nog een hele toer om aan het eind van de dag de dalen in de lange heggen te corrigeren!

Drie weken later kreeg ik een erebaantje. Stroomenberg zelf leverde me gewapend met een schoffel en een grashark af bij een paleisje nabij het Vondelpark of aan de Keizersgracht en kwam me na een uurtje weer ophalen. Beetje bladeren wegharken van het Engelse gazon en daarna, om bij te komen, drie kwartier in een designtuinstoel klessebessen met Madame en genieten van koffie uit een koffiekopje met Royal Doulton. Van die dingen!

Wordt vervolgd

Foto's: Tuin Keizersgracht - tuin Vondelpark-villa - Royal Doulton with Handpainted Periwinkles

Eye Film - Scenes in en rond de haven van Amsterdam

Bekijk een film uit 1914 met beelden uit de Amsterdamse haven en wijde omtrek. De snelheid is gecorrigeerd tot normale bewegingen en er is omgevingsgeluid toegevoegd. Klik de afbeelding om te starten.

Tekening: Nioeuwe Prinsengracht in de Plantage, Jurriaan Andriessen 1790, bron: Stadsarchief Amsterdam

Contemporaine tekeningen van de Plantage laten vaak een idyllisch beeld zien met veel groen en flanerende mensen. Bovenstaande tekening van het laatste stukje van de Nieuwe Prinsengracht door de Plantage, daar waar nu Artis is, kennen we allemaal.
Verhalen, verslagen en rapporten van de substituut-schout en andere ambtenaren laten een heel ander 'beeld' zien. Dat van de problemen die het stadsbestuur had om het onhebbelijke gedrag dat de stedelingen onder controle te krijgen en te houden.
Omdat de grondstukken in de stadsuitbreiding in dit deel niet te verkopen waren besloot de stad ze in 1683 als tuinen te verhuren, tegen een zeer lage huurprijs maar met een huurcontract met een tot 20 jaar beperkte tijdsduur, na afloop te verlengen met steeds 10 jaar. De bebouwing met speelhuisjes, was aan strikte vioorwaarden onderhevig, namelijk dat ze niet hoger dan 10 voet mochten zijn. De bevolking trok er zich geen zier van aan. Bovenstaande tekening met een blik over de Plantage Muidergracht laat wat van die bouwsels zien en meteen wordt duidelijk dat het puntdak met ruiter hoger dan 2,80 meter zal zijn geweest. Ook mocht er geen handeltje gedreven worden, geen ambacht uitgeoefend worden, niet geschonken worden, niet gegokt worden en er mocht niet permanent gewoond worden. Dat laatste was moeilijk te handhaven toen de stad sommigen toestond hun personeel er wèl permanent te laten wonen. Ook de regel dat er per "tuin" maar één tuinhuis gebouwd mocht worden ondergroef de overheid zelf, door toe te staan dat het personeel een eigen huisje op het grondstuk kreeg.

Tekening: Plantage Nuidergracht naar Plantage, Gerrit Lamberts 1817, bron: Stadsarchief Amsterdam

Een ander voorschrift was dat elke "tuin" binnen drie maanden na ingang van het huurcontract omgeven werd door een schutting met dezelfde hoogte als de huisjes, nl. eerst acht en later tien voet (2,30-2,80 meter).
De Plantage werd door de stad beplant met bomen, waarvoor twee houtvesters werden aangesteld die daarna ook voor het onderhoud zorgden. Direct in 1684 al werden scherpe maatregelen afgekondigd om de jonge aanplant te beschermen tegen beschadiging door baldadigheid, wildplassen en onvoorzichtigheid. De sancties waren niet mis: men riskeerde verbanning uit de stad, publieke geseling tot het afhakken van een hand. Verklikkers kregen ƒ25,- premie, hun anoniemiteit werd gewaarborgd. Als een schoutsdienaar misbruik van bomen vaststelde werd een boete uitgedeeld, zoals een paard of bootje dat eraan vastgelegd was (boete ƒ3,-), de was die eraan te drogen gehangen werd (ƒ6,-), boomklimmen (ƒ6,-) of plassen tegen een boom (ƒ1,50).

Tekening: Plantage Badlaan met badhuis, Gerrit Lamberts 1817, bron: Stadsarchief Amsterdam

Ongezeggelijke Amsterdammers deden hun faam eer aan door zo'n beetje alle regels met voeten te treden. Er verschenen wèl woonhuizen die permamnent bewoond werden, er verschenen kroegen en kuffen. Dat laatste is van alles: smerige kroeg, bordeel, speelhol, enzovoort.
Op enig moment werd het zó erg dat de stad een speciale substituut-schout alleen voor de Plantage aanstelde.
In 1693 had de stad er genoeg van en verhoogde de straffen. Overtredingen zoals permanent wonen, drank schenken, handel of ambacht bedrijven werden beboet met ƒ25,- wat per volgende overtreding vehoogd werd met telkens ƒ25,- tot een maximum van ƒ100,-. In 1700 werden de straffen nog eens verhoogd omdat alle dreigementen nog steeds niet hielpen. Ook in 1700 besloot men de Plantage Middenlaan te plaveien met Brabantse steen. In de zomer trokken de rijtuigen dichte stofwolken achter zich aan en in de winter strandden ze in de modder.
Als u nu denkt dat zulke rigoureuze maatregelen wel geholpen zullen hebben, vergist u zich. In 1764 dienden een groot aantal huurcontracten verlengd te worden en dat zou niet zonder schouwen van de bebouwing gebeuren. In allerijl werden huisjes aangepast aan de regels. Ook in 1764 werd het salaris van de substituut-schout danig verhoogd, onder voorbehoud dat hij die extra kosten waar zou maken door het jagen op overtreders en het uitdelen van boetes. Wagenaar stelde in zijn 'Opkomst...' dat de overheid nu eindelijk een beetje grip op de zaak leek te krijgen. "De Plantaadje is sedert deeze nieuwe schikking geheel veranderd van gedaante. Het groot getal van theetuinen en tapperyen, onder welken sommigen op eenen zomerschen dag aan duizend of vyftien honderd menschen bier en anderen drank verkogten, is geheellyk verdwenen en veele erven worden wederom in lusthoven en plairiertuinen veranderd".

Pas het beëindigen van alle huurcontracten, het opheffen van alle tuinen en laten slopen van alle bouwsels maakten een definitief einde aan de oude Plantage. Halverwege de 19de eeuw zag de stad kans grondstukken voor de bouw van grote luxe stenen huizen te verkopen. Er werden straten gerooid, de kroegen en bordelen maakten plaats voor iets als een Parktheater, dierentuin Artis, bejaardenhuis Sint Jacob, het Panorama en ga zo nog maar even door.

Tekening: kruising Plantage Middenlaan en -Badlaan, onbekend ±1850, bron: Stadsarchief Amsterdam

Bikkelen

Dit is speciaal voor de dames onder ons. Toegegeven, er staat nergens geschreven dat dit spel alleen door meisjes gespeeld kan worden, maar het lijkt wel waar te zijn. Het was een behendigheidsspel en dat ligt jongens niet zo, omdat ze op de leeftijd dat op straat of schoolplein gespeeld werd (lagereschooltijd) nog lichtelijk motorisch gestoord zijn. Wij kunnen wel proberen het spel te omschrijven maar het is eenvoudiger dat u het bekijkt op deze video. Zet uw oren op scherp..., de man die uitlegt is geen Amsterdammer, verre van dat zelfs. Op de video wordt het spel nota bene door jongens voorgedaan.

Tekening: Jan Luyken, bron: Rijksmuseum

Hiernaast een partijtje bikkels. Ondergetekende herinnert zich dat meisjes in zijn straat wel eens met ronde stalen plaatjes speelden en dat ook bikkelen noemden. Een van de vaders had die vast van zijn werk meegenomen.

Volgende week spelen waar jongens vroeger de voorkeur aan gaven. Of horen we dat van u?

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Het item over verkeersborden heeft reacties opgeleverd. Niet de minste was dat dit een stopbord heet. Dan de reactie van Carol de Vries die berichtte over het bord dat in de spits (16:00-18:00 uur) onder aan de Nieuwe Haarlemmersluis stond. Dat regelde het op dit punt samenkomende verkeer van Prins Hendrikkade, Korte Nieuwendijk, Stroomarkt en Haarlemmerstraat. Het bord werd niet van een bureau meegesleept maar bij de tagrijn van Carols vader (Singel 2a) gestald, opgehaald en weer neergezet. Tot ieders tevredenheid...

Op de foto links het verkeersbord waar een agent geen afscheid van kon nemen en dat in zijn tuin belandde.

Op de foto rechts krijgt een verkeersagent een kerstpakket aangereikt..., tijdens het werk. Het zegt iets over de bijzondere positie van de verkeersagent, die voor iedereen zichtbaar goed werk verrichtte voor de samenleving. Hij deelde die waardering met de buurtagent en dat mag toch in een stad als Amsterdam bijzonder heten.

Foto links gestuurd door Hans Standaar, foto rechts: ANP, bron: Stadsarchief Amsterdam

Nog een foto uit de e-mail van Hans Standaar. De verkeersagent op het Muntplein wordt gehuldigd ter gelegenheid van de invoering van stoplichten aldaar in november 1949. Tegelijk werd voor deze agent en zijn collega's de Duiventil geplaatst.
Dit kruispunt was niet gebaat bij stoplichten met vaste intervallen, maar werd naar behoefte en verkeersaanbod geregeld.
Onder nog een foto van wat vooraf ging: de PTT legt de bekabeling voor de stoplichten in november 1949. Foto: Flickr

Dinsdag 6 maart 1917 - De minister van Oorlog Nicolaas Bosboom brengt een bezoek aan Amsterdam. Hij wordt vergezeld door majoor Bueno de Mesquita en zijn adjudant kapitein jhr. Röell. Ze bezoeken de legering van in Amsterdam aanwezige troepen en het zojuist uitgebreide militair hospitaal (zie foto).

Op de prentbriefkaart onder een aantal locaties in de stad die door militairen ingenomen zijn, w.o. het Paleis voor Volksvlijt.

Woensdag 7 maart 1917 - De Gemeenteraad besluit tot verlening van een duurtetoeslag aan gemeentepersoneel. Behalve dat een aantal groepen dat buiten de boot dreigt te vallen en dringend vraagt om in deze categorie opgenomen te worden, komt ook de Nederlandsche Bond van Werklieden met een adres aan de Raad, om ervoor te zorgen dat er geen verschillen zullen optreden tussen gemeentewerkers en overige werklieden.
De onderwijskrachten in het Bijzonder Onderwijs, met name de Vereeniging voor Spraakgebrekkige en Achterlijke Kinderen, richt zich in een adres tot de Raad waarin verzocht wordt ook deze leerkrachten dezelfde duurtetoelag te geven.
Soortgelijke adressen komen van de R.K. Bond van personeel in dienst van Openbare lichamen en bedrijven, de Amsterdamsche Politiebond, de Amsterdamsche Gymnastiekonderwijzersvereeniging, Nederlandsche Verplegersvakvereeniging, Vereeniging voor Doofstommenonderwijs en nog wat verenigingen die van het Rijk te horen hebben gekregen dat zij niet op een duurtetoeslag hoeven te rekenen.

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2017. De keuze 2016, 2015 of 2014 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave