De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Anneke Huijser. Van haar komt dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Waar is dit?
(gracht/burgwal/kade, hoek straat/weg)

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Jos hiel het "kortbij". Wat zouden ze daarmee bedoelen?
Deze cryptische zinsnede moest een tamelijk moeilijke opgave tot een peuleschilletje maken..., als u tenminste de gedachtekronkel van Jos Mol naar Molsteeg wist op te pakken. Jos is natuurlijk beretrots dat er bij zijn leven al een straat naar hem vernoemd is.

Molsteeg? Dat is een heel kort steegje tussen Nieuwezijds Voorburgwal en de Spuistraat, t/o de Nieuwe Kerk en Gravenstraat.

Het kon natuurlijk ook zijn dat u die kantoormachinehandel op de hoek met de Nieuwezijds nog op het netvlies had. En anders was het de naam Nikol wel die hielp.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Adrie de Koning, Arjen Lobach, Anna Denekamp, Harald Advokaat, Anje Belmon, Maaike de Graaf, Mike Man, Hans van Efferen,

Hier valt niet veel over te zeggen. Otto blinkt uit in uitsneden uit foto's die ons op het verkeerde been zetten. Zo ook deze.

Waar staat de fotograaf?

Welke straat/steeg komt in het midden van de foto uit?

Oplossingen graag via deze link

Foto (detail): Stadsarchief Amsterdam

Het meeste houvast bood het huisnummer 212 van de buurman. U moest dus op zoek naar een fors pand met het huisnummer 210 in een niet al te brede straat. Ook nog een lange straat met huis aan huis winkels. Eén waar de oude huizen afgebroken werden voor dit soort kapitale winkelpaleizen. Kortom..., het was de bedoeling dat u op het tapijthuis van de firma Bahlmann uitkwam op de Nieuwendijk 208-210. De winkel werd geopend in 1897 (lees krantenbericht). Bahlmann had nog twee winkels op de Nieuwendijk: een in manufacturen en kleding (200-202) en een in mantels (217-223).

De firma Bahlmann is in de 30-er jaren opgegaan in woninginrichter Gescher & Kemper die dit pand mede in gebruik nam.

Met dank aan Maaike de Graaf voor het rechercheren van de geschiedenis van fa. Bahlmann.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Harald Advokaat liet zien dat het pand er nog steeds staat. Alleen de onderpui is gewijzigd.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Jos Mol, Harald Advokaat, Adrie de Koning, Anna Denekamp, Ria Scharn, Anneke Huijser, Anje Belmon, Mike Man, Maaike de Graaf, Robert Raat, Anthony Kolder en Hans van Efferen. Winter Koor zat wel op de Nieuwendijk maar aan de verkeerde kant.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Vergane glorie..., kort voor de afbraak.

Waar stond deze koepel?

Bij welk gebouw hoorde deze koepel?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

De fotograaf staat op brug #2 over de Heiligewegssluis en kijkt naar het Koningsplein en het begin van de Leidsestraat. Tot zover ging alles goed. Dan die rare cryptische vraag over gedempt water. Hier lag tot 1662 de Heiligewegsburgwal, een dwarsgracht tussen Singel en Herengracht in de stijl van de Blauwburgwal en de Warmoesgracht. De Vierde Uitleg was de reden voor het dempen van de Heiligewegsburgwal. De 2½ eeuw tussen demping en tram waren aanleiding voor verwarring.

Foto: collectie DvdK

Halverwege wat nu Koningsplein is, stond de Heiligewegspoort met een waterpoort ernaast. De Heiligewegsburgwal was een gekuist deel van de voormalige Boerenwetering, die tot 1584-'85 naar het Spui liep.
Vorige week bespraken we bij het item Amsterdam en de stoepen de gewijzigde rooilijn van de huizen aan de Herengracht tussen Beulingstraat en Koningsplein. Die vormden tussen Tweede en Vierde Uitleg de schans in het zuid-westen van de stad. In het verlengde ging de Reguliersdwarsstraat verder in die oude rooilijn. U ziet die huizenrijen op dit schilderij, achter de poort.

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Arjen Lobach, Nico Prinse, Anna Denekamp, Adrie de Koning, Anje Belmon, Ria Scharn, Carol de Vries, Gerard Beerman, Jan Burgers, Mike Man, Robert Raat, Jos Mol, Han Mannaert, Otto Meyer, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Recht-toe-recht-aan:

Welke gracht is dit?

Laat het ons weten via deze link

Foto: collectie JSvH

Dit is Herengracht 196-200, het voormalig Gemeentelijk Belastingkantoor. Er wordt na lange tijd weer in gewoond.
De buurman op 194 is tijdens de verkeersdoorbraak Raadhuisstraat gesloopt en vervangen door de kopse kant van de winkelgalerij van Dolf van Gendt, in opdracht van Levensverzekeringsmij. Utrecht. De huizen 196-198 werden in 1875 door de Kasvereeniging samengevoegd tot kantoor en in 1915 door de stad overgenomen om er het Gemeente Belastingkantoor in de vestigen.

Foto: collectie DvdK

Dit is het dubbele woonhuis zoals in 1615-'16 gebouwd werd in opdracht van de Antwerpenaar Hans Rombouts. Het is door zijn hardstenen gevelbekleding bekend onder de naam 't Blaauw-Huys. Het huis hinkt op twee gedachten; qua ontlastingsbogen en overmaatse dakkapellen lijkt het nog op renaissance, maar de gevelbekleding is zijn tijd vooruit met classicistische invloeden.
Ook al lijkt het een heel symmetrisch geheel, de verdeling was twee-derde voor het rechter huis (vier vensters breed) en een-derde voor het linker.

Tekening: Caspar Philipsz (1768); bron: Stadsarchief Amsterdam

Foto hieronder: Stadsarchief Amsterdam

In 1874 kwam Herengracht 196-198 in handen van de Kasvereeniging, die de woonhuizen liet ombouwen tot kantoorgebouw. Architect hiervan was Cornelis Springer. Intern werden veel wijzigingen aangebracht. Er werden bijvoorbeeld kelders uitgebouwd tot kluisruimten. Waarschijnlijk is het bij deze verbouwing dat de dakkapellen verdwenen en beide huizen onder een doorlopende lijst werden verenigd.
In 1895 werd Herengracht 200 aan het kantoor toegevoegd. In een bouwcampagne rond de eeuwwisseling werden de ingangen van 't Blaauw-Huys verwijderd en werd die van nr.200 de enige ingang. Nr.200 kreeg een geheel nieuwe gevel die bij die van 196-198 moest passen. De architect hiervan is niet zeker maar zou Postumus Meijes Sr. kunnen zijn. Deze situatie bestaat vandaag nog.
In 1903 werd ook Herengracht 202 aan het kantoor van de Kasvereeniging toegevoegd en ook door de Gemeentebelastingen in gebruik genomen. Men is er nooit toe overgegaan om 202 van een bijpassende nieuwe gevel te voorzien.

Anneke Huijser stuurde nog een foto van de oorspronkelijke gevelwand, voordat de Raadhuisstraat aangelegd werd. 'Ons' pand 196-198 is het meest linkse pand dat er maar gedeeltelijk opstaat. Het huis met de ronde timpaan is de Koning van Polen (nr.192) waarin o.a. het Gereformeerde Ziekenhuis in gevestigd was. Het hoge pand rechts is de Sonnewijser (nr.180-182). Dat mocht na een geslaagde bezwaarprocedure blijven staan. Hierin was op dat moment een R.K. meisjesweeshuis gevestigd.

Lees alles over de verkeersdoorbraak Raadhuisstraat in de PDF.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Erwin Meijers, Anna Denekamp, Onno Boers, Ria Scharn, Harald Advokaat, Carol de Vries, Anje Belmon, Robert Raat, Jos Mol, Otto Meyer, Mike Man, Hans van Efferen, Anthony Kolder,

Op een veiling wordt dit schilderij van Carl Frederiksen (1892-1936) aangeboden. Er wordt stellig beweerd dat het een situatie in Amsterdam voorstelt. Kunt u ons vertellen waar dit is? Waar in het begin van de 20ste eeuw kan Frederiksen een stellingmolen hebben gezien? En waar kon een tjalk zich zo in de problemen varen dat er rondom vaste bruggen zijn? Is dit allemaal fantasie of bestond dit echt? Neem het ons niet kwalijk als de foto van het schilderij mogelijk in spiegelbeeld blijkt te staan. Als u iets herkent, laat het ons dan weten via deze link

Als een gebouw direct bij het begin van de 20ste eeuw afgebroken werd zijn er meestal weinig foto's van bekend. Van dit gebouw, de Beurs van Zocher, valt dat nog mee. Het was toch wel een markant gebouw in de stad en er zijn veel prentbriefkaarten met een totaal overzicht, meestal gemaakt van het Paleis op de Dam. Dit is een zeldzame foto van het dagelijks leven rond de beurs, handelaren die nog even een praatje maken voor ze naar binnen gaan. Achter de colonnade van de voormalige beurs vindt u nu de Bijenkorf.

Foto: collectie DvdK

oen Gysbreght twee weken geleden de maker van de replica van de Batavia, Willem Vos,  in ’t zonnetje zette, moest ik aan de originele Batavia denken en dan vooral het verhaal van de schipbreuk die gepaard ging met een muiterij aan boord. Ik weet niet of het ’t boek van Mike Dash gehaald heeft maar bij de muiterij speelde een vrouw een hoofdrol: Lucretia Jans. Zij was een Amsterdams meisje dat als 18-jarige met diamantslijper Boudewijn van der Mijlen trouwde. Boudewijn werd aangesteld als koopman bij de VOC en vertrok naar Indië. In oktober 1628 reisde Lucretia hem achterna op de Batavia, vergezeld door haar dienstmeid Zwaantje Hendriks. Lucretia had een goede verstandhouding met de opperkoopman aan boord, Fransisco Pelsaert, waarschijnlijk een goede kennis van haar echtgenoot. Onderkoopman aan boord was Jeronimus Cornelisz die Pelsaert niet uit kon staan. Schipper aan boord was Adriaan Jacobsz die het eveneens niet op Pelsaert had.  Dat had hij wel met Zwaantje en tijdens de reis legde hij het aan met haar. Beiden zetten de bemanning op tegen Pelsaert en haar bazin Lucretia. Er werden plannen gesmeed het schip te overmeesteren en op kaapvaart in de Indische Oceaan te blijven. Pelsaert werd nogal ernstig ziek en het was onduidelijk of hij zou overleven, waarop Jeronimus als plaatsvervanger werd aangesteld. Muiterij was dus niet meer nodig, het schip was al in handen. Ware het niet dat de Batavia op 4 juni 1629 voor de kust van Australië op een rotsachtig eiland te pletter sloeg en verging. De meeste opvarenden wisten zich in veiligheid te brengen op het eilandje, dat echter geen voedsel en drinkwater beloofde. De zieke Pelsaert zette zich in een sloep met zo’n 40 opvarenden, waaronder schipper Jacobsz en Zwaantje, om op naburige eilanden naar proviand en water te zoeken. Toen dat niet lukte zette de sloep koers naar Java waar ze Batavië wisten te bereiken. Gouverneur Coen zette meteen een reddingsoperatie op touw om de achtergebleven opvarenden te redden en mogelijk iets van de lading van het gezonken schip te bergen.

Intussen verkeerden de achtergeblevenen in de problemen. Er was veel te weinig  proviand veilig gesteld om de ver over de 100 mensen in leven te houden. Jeronimus bedacht met de kleine groep die de muiterij hadden gepland een plan om het aantal mensen in getal terug te brengen, zodat zij zouden kunnen overleven tot de sloep terug zou keren. Wat volgde was een moordpartij waarbij 96 mannen, 12 vrouwen en 7 kinderen het leven lieten. Zeven vrouwen werden voor algemeen “gebruik” in leven gehouden. Daaronder bevond zich Lucretia en die werd ook nog eens vrijgesteld van die dienstbaarheid. Verdacht!
Toen Pelsaert na zes weken op het eiland terugkeerde werd hij opgewacht door een soldaat die aan de slachtpartij was weten te ontkomen en zich schuil had gehouden. Hij berichtte Pelsaert over het gebeurde en waarschuwde voor de muiters. Pelsaert liet de grootste raddraaiers, waaronder Jeronimus, meteen opknopen en bracht de rest in gevang terug naar Batavië. Daar kwam door vele getuigenissen voor de Raad van Justitie de rol van Lucretia in de moordpartij aan het licht. Zij volhardde echter in haar onschuld en toestemming voor de pijnbank kreeg Justitie niet. Wegens gebrek aan bewijs werd ze vrijgelaten, maar haar reputatie was ernstig beschadigd. Haar echtgenoot Boudewijn was een jaar ervoor overleden en daar stond Lucretia in een vreemd land, zonder echtgenoot, zonder inkomen. Niet snel daarna trouwde ze een sergeant, vèr onder haar stand, maar wat wil je?
Lang heeft ze het niet gemaakt; ze werd net 40 jaar.

Maandag 4 maart 1918 - Grote betoging tegen de wijze van voedseldistributie door minister Posthumus.
Van 26 februari tot 23 maart werd in de Tweede Kamer gedebatteerd over de nieuwe distributiebegroting van minister Posthuma. Troelstra riep op tot een grote demonstratie in Den Haag. Burgemeester Van Karnebeek stationeerde een afdeling bereden marechaussee op het Binnenhof en verbood alle optochten en demonstraties. Toch organiseerden de NVV i.s.m. de SDAP in een tiental andere grote steden, waaronder Amsterdam, betogingen tegen de wijze van distributie. Vele schandalen werden opgerakeld, zoals de handel in distributiekaarten, bijbaantjes van ambtenaren die anderhalf keer hun jaarsalaris bijverdienden met gesjoemel bij de distributie en de vele verhalen over wegrottend voedsel door het gebrekkige distributie-netwerk. De Tweede Kamer had eerder minister Posthuma aan de tand gevoeld in verband met een schandaal bij een distributiekantoor dat 260 ton bedorven erwten naar de molenaars had gestuurd om door het meel voor bruinbrood te mengen. De SDAP was niet sterk genoeg om met zijn motie van afkeuring de liberale minister naar huis te sturen.
Het Nationaal Arbeiders Secretariaat (NAS) en alle andere vakbonden distantieren zich uitdrukkelijk van deze betogingen omdat de NVV niet zover wilde gaan de SDAP uit te sluiten en er aldoende een zuivere betoging van vakverenigingen van te maken.

Dinsdag 5 maart 1918 - Else Mauhs (1885-1959) wordt in het zonnetje gezet in verband met haar 15-jarig jubileum als actrice. Door haar niet-Nederlandse achtergrond speelde zijn in het begin van haar carrière hoofdzakelijk rollen in Franse en Duitse stukken, waarmee ze in 1903 debuteerde. Pas in 1917 kreeg ze een aanstelling bij het Hofstad Tooneel waar ze hoofdrollen in Nederlandse stukken speelde. Zij zou in 1934 als eerste de Theo Mann-Bouwmeesterring uit handen van de naamgeefster krijgen, met de opdracht die door te geven aan nieuw talent dat zich bewezen had. Zij verzuimde dat en stierf in 1959 voordat een opvolgster benoemd was. Een commissie gaf de ring in 1960 aan Caro van Eyck. Else Mauhs werd na haar overlijden opgebaard in de Stadsschouwburg en begraven op Zorgvlied. Smetje op haar nagedachtenis: zij sloot zich in de oorlog aan bij de Kulturkammer en was daardoor na de oorlog nauwelijks nog actief.

Foto: J. Merkelbach; bron: Wikipedia

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave