Nogmaals bedankt voor alle goede wensen voor het komende jaar. Van alle bijgevoegde foto's heb ik deze uitgekozen om met u te delen. Veel puzzelplezier in het komende jaar! Uw webmaster

De snelste met het goede antwoord op de vraag van vorige week was Aschwin Merks. De opgave voor deze week komt dan ook van hem. De vraag is:

Waar is dit?

Oplossingen via deze link

Hoezo, niet in de Beeldbank? Natuurlijk kwam deze foto gewoon uit de Beeldbank. We kijken tegen de achterkant van het Panoramagebouw. Alleen staat in de beschrijving dat het gebouw in de Plantage Westermanlaan staat, gezien vanuit de Pl.Muidergracht. En dat is helemaal correct, niks mis mee, maar dit is wel de achterkant. Zie het plattegrondje hieronder.
Het juiste adres was Plantage Middenlaan 50. In het gebouw waren diverse diorama's ondergebracht.
Het Panoramagebouw werd in 1935 afgebroken.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het gebouw kwam tot stand na een prijsvraag waarbij architect I. Gosschalk het winnende omtwerp instuurde en volgens welk ontwerp het gebouw ook neergezet is. De meeste afbeeldingen (zie ook prentbriefkaart hieronder) laten de voorkant van het gebouw zien met de riante oprijlaan vanuit de Plantage Middenlaan. In het Panoramagebouw was ook een kunstzaal waar wisselende tentoonstellingen werden georganiseerd.

Op oude kaarten van de stad heet de gedempte Nieuwe Prinsengracht tussen Plantage Muidergracht en Pl.Middenlaan nog Plantage Prinsenlaan (1879). Als eerbetoon aan de medeoprichter en eerste directeur van Artis (en aan het 125-jarig bestaande Artis) werd de laan in 1963 omgedoopt in Plantage Westermanlaan. Westerman was bij veel meer initiatieven betrokken. Zo was hij de voorman van de omnibuslijn die naar "zijn" Artis reed en waaruit uiteindelijk de AOM voortkwam. Verder was hij mede-oprichter van Arti et Amicitiae.

Aan dit kaartje is ook goed te zien dat de vijvers van Artis restanten zijn van de Nieuwe Prinsengracht.

Prentbriefkaart uit de collectie van Roel Koning

Goede oplossingen kwamen van Aschwin Merks, Ria Scharn, Robert Raat, Erik-Jan Noomen, Harry Snijder, Peter Pijst, Arjen Lobach, Jos Mol, Maaike de Graaf, Hans Goedhart, Kees Valentijn, Hans van Efferen, Adrie de Koning, Leo van Geuns,

Pim van Schaik is net met een boek over Amsterdamse School-architectuur bezig waarin deze foto voorkomt. Hij vraagt zich af of er deelnemers zijn die dit tableau kunnen thuisbrengen. Het bevindt zich ver buiten de Singelgracht.
Aan u dus de vraag:

Aan welk gebouw is dit te vinden?

Door wie is het vervaardigd?

Laat het ons weten via deze link

Het meest complete antwoord kwam van Willem de Rue:
"de Grote Wittenburgerstraat op de oostelijke eilanden; het gebouw met de Heineken-reclame was van zuurinleggerij Kroon; het gebouw naast het stoepje is de Katholieke School"

Nu weten we meteen waarom Dick van der Kroon deze foto instuurde.

Goede oplossingen kwamen van Rein Aardema, Willem de Rue, Mike Man, Kees Huyser, Ria Scharn, Arjen Lobach, Aschwin Merks, Jos Mol, Adrie de Koning,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Nog even een foto schieten voor dat ze gaan afbreken. Dit gebouw bestaat inderdaad niet meer.

Welk gebouw was dit?

Waar stond het?

Oplossingen graag via deze link

Foto:

Het schilderij heette nèt niet "aftocht van de ijzeren hertog". Nee, het werk was getiteld: "Alva's laatste rit langs de Buitenkant te Amsterdam, oktober 1573". De schildering (1885) was te vinden in hetzelfde Panoramagebouw uit de rubriek 'Snelste' hierboven. Daar was het onderdeel van het gelijknamige diorama door Nicolaas van der Waay en E.S. Witkamp, naar de aquarel van Charles Rochussen (1882).

Er werd veel gemopperd dat dit nooit en te nimmer de Buitenkant kon zijn, de IJ-zijde van het Waalseiland dat toen helemaal nog niet bestond. Als je in de zijstraat naar de Buitenkant zou staan had je ook alleen maar schepen aan de horizon gezien en zeker geen huizen. Maar in 1885 zullen ze het mooi en indrukwekkend gevonden hebben.

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Erik-Jan Noomen, Adrie de Koning, Kees Huyser, Arjen Lobach, Hans van Efferen, Robert Raat, Ria Scharn, Aschwin Merks, Jos Mol, Kees Valentijn, Mike Man, Leo van Geuns,

Ook dit gebouw bestaat niet meer. Tekeningen en etsen zijn er genoeg van, maar de fotografie bestond al geruime tijd toen het afgebroken werd en dus hierbij ook een foto.

Welk gebouw was dit?

Waar stond het?

Uw oplossing graag via deze link

Carol voer door de Plantage Muidergracht langs Artis. Achter zich wist hij de Sarphatistraat. Voor zich de 'magazijnen' van Artis naar ontwerp van vader en zoon Salm. Dit wordt door veel deelnemers 'de achterkant van Artis' genoemd. De meesten onder ons kennen de gebouwen wit gekalkt en wie je ook spreekt, men is over deze kleuren best te spreken. Past ook beter bij de destijds populaire 'chaletstijl'.
Er kwam een keur aan bestemmingen voorbij. De gebouwen hebben blijkbaar diverse bestemmingen gehad.

Foto: Carol de Vries

Dit is een rijksmonument; deel van de beschrijving:

Een groep van in oorsprong vier aaneengeschakelde en grotendeels witgeschilderde MAGAZIJNEN en WERKPLAATSEN, onderdeel van het Artiscomplex. Het geheel is tussen 1875 en 1890 tot stand gekomen. Architect waren G.B. en A. Salm. Ontworpen in de chaletstijl. Op de stenen onderbouw is een houten opbouw met een imitatie-vakwerkconstructie aangebracht.

Klik hier voor meer over dit rijksmonument.

Foto: Wikipedia

Goede oplossingen kwamen van Ria Scharn, Robert Raat, Anneke Huijser, Harry Snijder, Peter Pijst, Kees Huyser, Hans van Efferen, Otto Meyer, Jan van der Hoeve, Arjen Lobach, Mieke Hebink, Maaike de Graaf, Aschwin Merks, Mike Man, Age van der Veer, Jan Six van Hillegom, Adrie de Koning, Jos Mol, Kees Valentijn,

De quiz bestond uit !2 afbeeldingen die de volgende letters moesten opleveren:

B - Begijnhof
O - Oranje-Nassaukazerne
M - Molenpad
I -  Industria/Industriële Club
N - Nummerhuizen
E - (Engelse) Episcopale kerk
D - Deventer Houtmarkt
P - Parkschouwburg
E - Eigen Haard
P - Palmgracht
D - Dood(s)kistenmakersgracht
E - Eenhoornsluis

Het beroep dat van deze letters gevormd kan worden is POMPBEDIENDE. Dat beroep kwam voorbij in de serie 'Herinnert u zich deze nog' van Jos Mol.

De winnaar van het proefabonnement is geworden: . Hij/zij heeft inmiddels bericht gekregen.

Nekbreker #1

Het Molenpad was heel lang een smet op de fraaie grachtengordel, namelijk een industriegebied. Het molenpad was de noodschans die provisorisch de Derde Uitleg afsloot, met de bedoeling die op te ruimen als de uitleg afgemaakt zou worden. De stad had hier een aantal stadswerven gevestigd die - toen het in 1662 eindelijk zover was - niet gemist konden worden. Ze waren dermate overbelast dat zelfs een verhuizing onverantwoord oponthoud zou opleveren. Behalve de stratenmakerswerf en de steenhouwerswwerf had men ook de geschuts- en klokkengieterij van Hemony hier laten vestigen. Het woonhuis van een der broers Hemony stond precies in het trac é van de toekomstige Leidsegracht. Later zijn deze werven alsnog verplaatst maar het kwaad was al geschied; het Molenpad is er nooit bovenop gekomen en bleef tot in onze eeuw een rommeltje.
Nog minder bekend is, dat het Molenpad een pre-stedelijk polderpad is, waar molen De Tor stond. Die werd door de Derde Uitleg binnen de stad gesloten en werd pas opgeruimd tijdens de Vierde Uitleg.

Op de rechterkant van de foto de Armenschool No.5, later Meisjes-MULO en nu Atelier Werkplaats Molenpad.

Nekbreker #2

De opslag van hout was van levensbelang voor de stad. Ook al was begin 17de eeuw de buitenkant van huizen van steen, in de kern waren ze allemaal van hout. Voor de 10.000-den immigranten moesten huizen gebouwd worden en daarvoor was veel hout nodig. De opslag werd wel steeds verder de stad uitgedrongen. De eerste Deventer Houtmarkt was een deel van de Nieuwezijds Voorburgwal, daar waar nu de postzegelmarkt is. Rond 1600 werd Vlooienburg helemaal voor houtopslag ingericht maar door de aanhoudende toeloop van immigranten werd ook dat voor huizenbouw bestemd en werd de houtopslag verplaatst naar de schans (Nieuwe Amstelstraat, langs de Muidergracht). Daar bleef de Deventer Houtmarkt tot de Muidergracht gedempt werd en in 1873 het Jonas Daniël Meijerplein ontstond.

Nekbreker #3

Weinig bekend is dat de kade langs de Binnen-Amstel (tussen Muntplein en Singelgracht) pas in 1913 de (straat)naam Amstel kreeg. Tot die tijd was die kade in delen met verschillende benamingen aangeduid. Meer bekend is de naam Erwtenmarkt voor het deel van Amstel tussen Halvemaansteeg en (ongeveer) de Balk in 't Oogsteeg. Het eerste deel tussen Muntplein en Halvemaansteeg heette Doodkistenmakersgracht of kortweg Kistenmakersgracht. De naam zou de kade danken aan een werkplaats van doodskisten die als reclame een kist aan de gevel had bevestigd. Naast de werkplaats was een gang die Coffer de Moorsgang heette, wat op dezelfde lugubere bron teruggaat: Coffre de Mort. De gang eindigde zijn leven als Koffijmolengang, een aardige verbastering. Totdat de hele hoek opnieuw opgetrokken werd en de gang naar het inpandige nr.6 afgesloten raakte.

Cock Lodder wil graag weten waar deze foto gemaakt is. Zijn vader staat op de foto dus deze is na 1920 gemaakt. Hij zelf vermoedt rond 1925.
Kunt u Cock meer vertellen? Laat het weten via deze link

Arjen Lobach was de enige die het 'raadsel' oploste. Er liggen tientallen van die 'steentjes' op het Spui. Ze zijn bedoeld voor het vastzetten van de dekzeilen der marktkramen van de kunstmarkt.

e schillenboer, schillenman of ‘scilleboer’ zoals wij zeiden, dát was onze held! Decennialang deed hij zijn ronde langs de huizen en haalde daarbij schillen en klokhuizen op voor de boerderijdieren. Een en ander moest zorgvuldig gebeuren, want er zat wel eens een kwijtgeraakt aardappelmesje o.i.d. tussen en dat is niet handig in de koeienmaag. In de nieuwe woning in de jaren vijftig in Amsterdam West woonden we met vier families boven elkaar. Heel modern! Dus dat was afzien voor de scilleboer! Ik had als jochie van tien diepe verering voor deze marathonscilleboer die dagelijks honderden trappen op en afracete met een snelheid en lenigheid waar veel topsporters nog een puntje aan konden zuigen. Op elke verdieping stond op scilledinsdag de volle bak klaar en die leegde Teuntje dan in een Pietermansknechtzak op de rug. Beneden stonden zijn gele wilgenhouten klompen die hij met zijn van klompschoentjes voorziene voeten fluks en feilloos kon uitschoppen en aanschieten. Soms mochten we buiten ook even meezoeken naar ongerechtigheden of het paard een klokhuisje voeren.
Later maakte ik dit vers:

Ode aan de Scilleboer

Toen Teuntje schillen liep
’t Was in de jaren vijftig
Was hij al middelbaar
Doch sterk en vlijtig
Rende hij de nieuwbouw op en neer
Kreeg een conditie als een beer
Klompen uit
Trappen op
Bakken legen
In d’ juten zak
Trappen af
Klompen aan
Zak weer legen in de karrebak
Waar Frieda trouw voor stond
Te schrapen in de kou
De lucht van schillenmengelmoes
Zacht
Zoet van ’t ooft
Zoekend in de bak
Naar ongeregeld scherp
Toen dacht hij vaak
Dat het leven goed was

Nu
Oud
Alleen
Geen vrouw of paard dat
Op hem wacht
Er is
Voor hem
Denkt Teuntje vaak nog aan die tijd
Zijn wijk
Zijn dagen
Klompen uit
Trappen op
Bakken legen
In d’ juten zak
Ach alles is modern
Met machines
Voor ’t gemak
Eigenlijk zou Teun wel willen
Dat ie met de nieuwe tijd
Een appeltje kon schillen
Men lijkt nu toch
Voor weemoed doof
Voor Teun
De schillenfilosoof
De moderne agrariëer
Ziet zijn koeien te zwartwit
Terwijl
Teun kan ’t weten
De vitamine
In de schillen zit
Toen Teuntje schillen liep
’t Was in de jaren vijftig
Was hij al middelbaar
Doch sterk en vlijtig
Ach denkt Teun nu
Misschien heeft God ’t zo gewild
‘s Mensen honger naar energie
Materie
Wordt nooit gestild
Straks is de aarde opgeschild
Teun sloot zijn ogen
Hij was zo moe
’t Interesseerde hem allemaal geen moer
Teun stierf
Een glimlach om zijn mond
Op weg naar de Grote Schillenboer
Klompen uit
Trappen op…..

Maandag 1 januari 1918 - 25-Jarig jubileum van Mr. Jacobus Kappeyne van de Coppello (1854-1920) als advocaat van de Gemeente Amsterdam. Hij was behalve advocaat ook raadslid in Amsterdam, gedeputeerde van Noord-Holland en daarna vier jaar Eerste Kamerlid. Vooraanstaande jurist, deken van de Orde van Advocaten in Amsterdam en voorzitter van een staatscommissie over burgerlijke rechtsvordering. Maakte in 1918 ook deel uit van de staatscommissie Grondwetsherziening. Voelde zich meer aangetrokken tot een loopbaan in de advocatuur dan in de politiek. Wars van eerzucht en uiterlijk vertoon. Lardeerde zijn speeches steeds met de nodige humor.
Niet te verwarren met Jan Kappeyne van de Coppello (1822-1895).

Dinsdag 2 januari 1918 - De regering dient een wetsontwerp in om tot verbetering van de rijksweg tussen Amsterdam en Haarlem te komen. Het wetsontwerp gaat over de nodige onteigeningen om de weg te kunnen verbreden.

Op de foto de Haarlemmerweg in 1915, ter hoogte van begraafplaats Vredenhof. De tram naar Sloterdijk is dan nog een paardentram (tot 1917)
foto Stadsarchief Amsterdam

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2018. De keuze 2014 t/m 2017 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave